"تحویل قبلہ" کے نسخوں کے درمیان فرق
imported>Mabbassi مکوئی خلاصۂ ترمیم نہیں |
imported>Mabbassi مکوئی خلاصۂ ترمیم نہیں |
||
| سطر 1: | سطر 1: | ||
[[Image:قبله.jpg|thumb|300px|[[ | [[Image:قبله.jpg|thumb|300px|[[مسجد اقصیٰ]] اور [[کعبہ]]]] | ||
'''تحویل قبلہ''' وہ واقعہ ہے جس کے نتیجے میں مسلمانوں کا [[قبلہ]] [[مسجد الاقصی]] سے [[کعبہ]] کی طرف تبدیل ہوا ۔یہ واقعہ [[رجب]] دوم ہجری میں [[سورہ بقرہ]] کی ۱۴۴ویں آیت کے نازل ہونے کے بعد پیش آیا ۔ | '''تحویل قبلہ''' وہ واقعہ ہے جس کے نتیجے میں مسلمانوں کا [[قبلہ]] [[مسجد الاقصی]] سے [[کعبہ]] کی طرف تبدیل ہوا ۔یہ واقعہ [[رجب]] دوم ہجری میں [[سورہ بقرہ]] کی ۱۴۴ویں آیت کے نازل ہونے کے بعد پیش آیا ۔ | ||
اکثر مؤرخین کے مطابق تحویل قبلہ [[مدینہ]] کی [[مسجد ذو قبلتین]] میں [[نماز ظہر]] کے وقت پیش آیا | اکثر مؤرخین کے مطابق تحویل قبلہ [[مدینہ]] کی [[مسجد ذو قبلتین]] میں [[نماز ظہر]] کے وقت پیش آیا ۔ نماز جماعت کے دوران ۱۶۰ درجہ [[قبلہ]] کی تبدیلی ایک قابل توجہ واقعہ ہے ۔ | ||
==قبلۂ اول اور اسکی تبدیلی== | ==قبلۂ اول اور اسکی تبدیلی== | ||
اسلامی مآخذوں کے مطابق [[پیامبر(ص)]] مکہ میں اور مدینے میں ہجرت کے ابتدائی سالوں میں [[بیت المقدس]] کی طرف نماز پڑھتے تھے لیکن اپنے مخصوص قبلے کو دوست رکھتے تھے ۔ اسی وجہ سے تحویل قبلہ کی [[وحی]] کے انتظار میں رہتے ۔ خداوند نے آیت قبلہ کے نزول کو خوش حال کیا اور مسلمانوں کو [[کعبہ]] کی تبدیلی کا حکم دیا ۔ <ref>رک: ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۴۱۵-۴۱۷؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> | |||
==آیت قبلہ== | |||
{{اصلی|آیت قبلہ}} | |||
<!-- | <!-- | ||
<blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}|ترجمه=نگریستنت را به اطراف آسمان مىبینیم. تو را به سوى قبلهاى كه مىپسندى مىگردانیم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشید روى بدان جانب كنید. اهل كتاب مىدانند كه این دگرگونى به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه مىكنید غافل نیست.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | <blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}|ترجمه=نگریستنت را به اطراف آسمان مىبینیم. تو را به سوى قبلهاى كه مىپسندى مىگردانیم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشید روى بدان جانب كنید. اهل كتاب مىدانند كه این دگرگونى به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه مىكنید غافل نیست.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | ||
| سطر 18: | سطر 18: | ||
*بنا بر برخی روایات، [[کعبه]] از زمان [[حضرت آدم (ع) ]] قبله بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ق، ج۴، ص۱۹۹؛ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲.</ref> [[حضرت ابراهیم]] (ع) کعبه را بازسازی کرد<ref> قمی، تفسیر قمی، ج۱، ۱۴۰۴ق، ص۶۲.</ref> و [[حضرت موسی(ع)]] برای نجات [[مسجدالاقصی]] از [[شرک]] و انحراف، به امر خداوند، [[بیت المقدس]] را قبله قرار داد.<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ۱۳۹۱ق، ص۴۸۳.</ref> | *بنا بر برخی روایات، [[کعبه]] از زمان [[حضرت آدم (ع) ]] قبله بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۷۵ق، ج۴، ص۱۹۹؛ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۲.</ref> [[حضرت ابراهیم]] (ع) کعبه را بازسازی کرد<ref> قمی، تفسیر قمی، ج۱، ۱۴۰۴ق، ص۶۲.</ref> و [[حضرت موسی(ع)]] برای نجات [[مسجدالاقصی]] از [[شرک]] و انحراف، به امر خداوند، [[بیت المقدس]] را قبله قرار داد.<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ۱۳۹۱ق، ص۴۸۳.</ref> | ||
*در برخی روایات آمده است که قبله رسمی مسلمانان تا دو سال پس از [[هجرت]]، بیت المقدس بوده است.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۱.</ref> کعبه در آن هنگام، به صورت بتخانهای درآمده بود و نماز گزاردن به سوی آن، شبهه احترام به بتها را برمیانگیخت.<ref>نک: زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | *در برخی روایات آمده است که قبله رسمی مسلمانان تا دو سال پس از [[هجرت]]، بیت المقدس بوده است.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۱.</ref> کعبه در آن هنگام، به صورت بتخانهای درآمده بود و نماز گزاردن به سوی آن، شبهه احترام به بتها را برمیانگیخت.<ref>نک: زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | ||
*برخی گفتهاند: [[پیامبر(ص)]] پیش از [[هجرت]]، در صورت امکان، میان دو قبله جمع میکرد؛ بدین صورت که با توجه به موقعیت جغرافیایی [[مکه]] و بیت المقدس، امکان این بود که آن حضرت به گونه ای رو به بیت المقدس بایستد که کعبه میان او و بیت المقدس قرار گیرد و در صورت عدم امکان جمع، به سوی [[مسجد الاقصی]] نماز میگزارد.<ref>نک: ابن کثیر، | *برخی گفتهاند: [[پیامبر(ص)]] پیش از [[هجرت]]، در صورت امکان، میان دو قبله جمع میکرد؛ بدین صورت که با توجه به موقعیت جغرافیایی [[مکه]] و بیت المقدس، امکان این بود که آن حضرت به گونه ای رو به بیت المقدس بایستد که کعبه میان او و بیت المقدس قرار گیرد و در صورت عدم امکان جمع، به سوی [[مسجد الاقصی]] نماز میگزارد.<ref>نک: ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳.</ref> پس از هجرت، جمع میان دو قبله به سبب موقعیت جغرافیایی، ممکن نبود و بدین رو بیت المقدس تنها قبله پیامبر(ص) و مسلمانان بود.<ref>نک: ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۶۸.</ref> | ||
*بنا بر برخی روایات دیگر، مسلمانان در مکه مختار بودند به هر سویی نماز بگزارند اما پیامبر(ص)خود، بیت المقدس را برگزید.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۲۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۶.</ref> | *بنا بر برخی روایات دیگر، مسلمانان در مکه مختار بودند به هر سویی نماز بگزارند اما پیامبر(ص)خود، بیت المقدس را برگزید.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۲۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۶.</ref> | ||
*روایاتی نیز حاکی از آن است که تا پیش از هجرت، کعبه، قبلهٔ مسلمانان بوده است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۰؛ قرطبی، تفسیر قرطبی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref> لازمه این سخن، تغییر دو مرحلهای قبله، یعنی از کعبه به بیت المقدس و از بیت المقدس به کعبه است. | *روایاتی نیز حاکی از آن است که تا پیش از هجرت، کعبه، قبلهٔ مسلمانان بوده است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۰؛ قرطبی، تفسیر قرطبی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref> لازمه این سخن، تغییر دو مرحلهای قبله، یعنی از کعبه به بیت المقدس و از بیت المقدس به کعبه است. | ||
| سطر 65: | سطر 65: | ||
*ابن سعد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | *ابن سعد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | ||
*ابن سید الناس ، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تحقیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق. | *ابن سید الناس ، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تحقیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق. | ||
*ابن کثیر، | *ابن کثیر، البدایہ و النہایہ،بیروت، دارالفکر، 1986م. | ||
*ابن هشام، السیرة النبویه، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه. | *ابن هشام، السیرة النبویه، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه. | ||
*ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش. | *ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش. | ||
نسخہ بمطابق 20:42، 5 مئی 2017ء
تحویل قبلہ وہ واقعہ ہے جس کے نتیجے میں مسلمانوں کا قبلہ مسجد الاقصی سے کعبہ کی طرف تبدیل ہوا ۔یہ واقعہ رجب دوم ہجری میں سورہ بقرہ کی ۱۴۴ویں آیت کے نازل ہونے کے بعد پیش آیا ۔
اکثر مؤرخین کے مطابق تحویل قبلہ مدینہ کی مسجد ذو قبلتین میں نماز ظہر کے وقت پیش آیا ۔ نماز جماعت کے دوران ۱۶۰ درجہ قبلہ کی تبدیلی ایک قابل توجہ واقعہ ہے ۔
قبلۂ اول اور اسکی تبدیلی
اسلامی مآخذوں کے مطابق پیامبر(ص) مکہ میں اور مدینے میں ہجرت کے ابتدائی سالوں میں بیت المقدس کی طرف نماز پڑھتے تھے لیکن اپنے مخصوص قبلے کو دوست رکھتے تھے ۔ اسی وجہ سے تحویل قبلہ کی وحی کے انتظار میں رہتے ۔ خداوند نے آیت قبلہ کے نزول کو خوش حال کیا اور مسلمانوں کو کعبہ کی تبدیلی کا حکم دیا ۔ [1]
آیت قبلہ
حوالہ جات
{{حوالہ جات|3}
منابع
- قرآن کریم
- نهج البلاغه، به تصحیح صبحی صالح، تهران، دار الاسوه، ۱۴۱۵ق.
- ابن النجار، محمد بن محمود، الدرة الثمینه فی أخبار المدینه، به کوشش حسین محمد علی شکری، بیروت، دار الارقم.
- ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- ابن سید الناس ، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تحقیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق.
- ابن کثیر، البدایہ و النہایہ،بیروت، دارالفکر، 1986م.
- ابن هشام، السیرة النبویه، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
- الازرقی، محمد بن عبدالله بن احمد، اخبار مکه، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
- الحلبی، علی بن ابراهیم بن احمد، السیرة الحلبیه، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
- السمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- الصالحی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- القرطبی، تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
- زمخشری، جارالله، الکشاف، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، به کوشش گروهی از علماء، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
- طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دار المعارف، ۱۴۱۲ق.
- عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفه.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- فخر رازی، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- قمی، علی ابن ابراهیم، تفسیر القمی، به کوشش الجزائری، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
- مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت، التاریخ العربی، ۱۴۲۳ق.
- یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
پیوند به بیرون
- منبع اصلی مقاله:سایت سازمان حج
- ↑ رک: ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۴۱۵-۴۱۷؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۵.