فہرست اصحاب امام حسینؑ

یہ مقالہ اصحاب امام حسین(ع) کے بارے میں ہے۔ شہدائے کربلا سے آشنائی کے لئے ، شہدائے کربلا دیکھئے۔

فهرست اصحاب امام حسینؑ میں وہ نام شامل ہیں جو شیعہ منابع میں امام حسینؑ کے اصحاب اور راوی کے نام سے ذکر ہوئے ہیں۔ شیخ طوسی نے اپنی کتاب رجال میں 101 نام امام حسینؑ کے اصحاب کی فہرست میں ذکر کئے ہیں۔

تعداد

شیخ طوسی نے اپنی رجال کی کتاب میں «اصحاب ابی عبدالله الحسین بن علی(ع)» کے ذیل میں 101 افراد کا نام ذکر کیا ہے^[1] جبکہ بریر بن خضیر، بدر بن معقل، بشیر بن عمرو، جابر بن حارث، سعید بن عبدالله حنفی، سیف بن حارث، عمار بن أبی سلامة، عمرو بن قرظة، قاسط بن زهیر، یزید بن زیاد، ام وهب و نیز سلیمان مولای بصریان جیسے اصحاب امام حسینؑ اور شہدائے کربلا کا نام ذکر نہیں کیا ہے۔ بعض نے امام حسینؑ کے 146^[2] اور بعض نے 266 اصحاب کا نام ذکر کیا ہے جن میں سے بعض نے امام حسینؑ سے بالواسطہ روایت نقل کی ہے۔^[3]

رجال طوسی میں اصحاب

شیخ طوسی نے اپنی رجال کی کتاب میں درج ذیل 101 اصحاب کا نام ذکر کیا ہے جن میں عامربن مسلم اور مسلم مولاه کا مجہول الحال ہونے کی تصریح کی ہے۔^[4]

انس بن حارث کاهلی.
اسعد شبامی.
اسلم مولی ابن مدینة.
بشر بن غالب.
بکیل بن سعید.
جابر بن عبدالله انصاری.
جعفر بن علی بن ابی‌طالب.
جون مولی ابی ذر.
جوین بن مالک.
جنادة بن حارث سلمانی.
جندب بن حجیر.
جعید همدانی.
حبیب بن مظاهر.
حنظلة.
حر بن یزید ریاحی.
حجاج بن مالک.
حجاج بن مرزوق.
حلاش بن عمرو.
حنظلة بن اسعد شبامی.
رشید هجری.
رمیث بن عمرو.
زید بن ارقم.
زید بن معقل.
زاهر، صاحب عمرو بن حمق.
زهیر بن قین.
سلیم بن قیس هلالی.
سلیمان مولی حسین علیه‌السلام.
سیف بن مالک.
سوید بن عمرو بن ابی مطاع.
سفیان بن سریع.
سوار بن منعم بن حابس.
سعد بن عبدالله.
شبیب بن عبدالله نهشلی.
شریح بن سعد بن حارثة.
شوذب مولی شاکر.
ضرغامة بن مالک.
طرماح بن عدی.
ظالم بن عمرو ویکنی ابا الاسود الدؤلی.
عقیصا یکنی ابا سعید.
عمرو بن قیس مشرقی.
عامر بن کثیر سراج وکان من دعاته(ع).
عباس بن علی بن ابی طالب.
عبدالله بن علی اخوه، أمه‌ام البنین ایضا قتل معه(ع).
علی بن الحسین الاصغر .
عبدالله بن حسین بن علی بن ابی طالب(ع).
عون بن عبدالله بن جعفر
عبدالله بن مسلم بن عقیل
عبدالله بن یقطر رضیعه.
عبدالرحمان بن عبد ربه خزرجی.
عمران بن کعب.
عبدالله بن عرزه
عبدالرحمان بن عرزه
عمرو بن ضبیعة.
عبدالله بن یزید بن نبیط
عبید الله بن یزید بن نبیط
عامر بن مسلم
عمار بن حسان.
عمرو بن ثمامة.
عیاض بن ابی مهاجر.
عمرو بن عبدالله انصاری
عبدالرحمان بن عبدالله ارحبی.
عمار بن ابی سلامة دالانی.
عابس بن ابی شبیب شاکری.
عمران بن عبدالله خزاعی من خزاعة.
عبدالله بن سلیمان.
عباس بن فضل
عقبة بن سمعان.
عبدالله بن عمیرة.
عبدالله بن حکیم بن جبله.
فراس بن جعدة بن زهیر.
قرظة بن کعب انصاری.
قیس بن مسهر صیداوی.
قاسط بن عبدالله.
قاسم بن حبیب.
کنانة بن عتیق.
کیسان بن کلیب یکنی ابا صادق.
لوط بن یحیی .
میثم تمار.
منهال بن عمرو اسدی.
محمد بن علی امه‌ام ولد.
محمد بن عبدالله بن جعفر.
محمد بن ابی‌سعید بن عقیل.
منجح.
مسلم بن عوسجه اسدی.
مقسط بن عبدالله أخو قاسط.
مسلم مولاه علیه‌السلام مجهول.
مسعود بن حجاج.
مجمع بن عبدالله عائذی
مسلم بن کثیر اعرج.
منیر بن عمرو بن احدب.
مالک بن سریع.
منذر بن سلیمان.
منیع بن رقاد.
نعیم بن عجلان.
نافع بن هلال جملی.
نعمان بن عمرو.
یزید بن ثبیط.
یزید بن حصین مشرقی.
ابوبکر بن علی بن ابی‌طالب.
ابن ابی الاسود دؤلی.
فاطمة بنت حبابة والبیة.

شهدای کربلا

تفصیلی مضمون: شہدائے کربلا

شہدائے کربلا ان لوگوں کو کہا جاتا ہے جو 61ھ کو عاشورا کے دن کربلا میں عمر بن سعد کی لشکر سے لڑتے ہوئے شہادت پاگئے۔ ابومخنف(۱۵۷ق)، بلاذری(۲۹۷ق)، طبری(۳۱۰ق)، طبری شیعه( قرن چهارم)، مسکویه(۴۲۱ق)، خوارزمی(۵۶۸ق)، إبن أثیر(۶۳۰ق)، إبن حاتم(۶۶۴ق) إبن کثیر(۷۷۴ق) و دمشقی(۸۷۱ق) کی نقل کے مطابق عاشورا کے دن امام حسینؑ کے 72 اصحاب شہید ہوئے ہیں۔^[5] ابومخنف(۱۵۷ق)، بلاذری(۲۷۹)، دینوری(۲۸۲ق)، طبری(۳۱۰ق)، شیخ مفید(۴۱۳ق)، طبرسی(۵۴۸ق)، خوارزمی(۵۶۸ق)، إبن نما (۶۴۵ق)، إبن عدیم(۶۶۰ق)، إبن حاتم(۶۶۴ق)، إبن کثیر(۷۷۴ق)، دمشقی(۸۷۱ق) و العینی(۸۵۵ق) کے ایک اور نقل کے مطابق عاشورا کے دن 72 شہدا کے سروں کو تن سے جدا کر کے کوفہ بھیجے گئے۔^[6]

باب امام

شیخ طوسی(۲۶۰ق) کے نقل کے مطابق رشید هجری امام حسینؑ کے اصحاب میں سے تھے^[7]اور ابن شهر آشوب، کفعمی اور طبری شیعه نے انہیںباب امام حسینؑ کا لقب دیا ہے۔^[8]

حوالہ جات

↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۹۹-۱۰۶.
↑ ناظم‌زاده قمی، اصحاب امام حسین از مدینه تا کربلا، ۱۳۹۰ش.
↑ عطاردی، مسند الامام الشهید، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۱۳-۴۱۸.
↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۹۷- ۱۰۷.
↑ ابومخنف، مقتل الحسین، أبومخنف،۱۳۶۴ش، ص۲۰۲. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۸. طبری، دلائل الإمامة،۱۴۱۳ق، ص۱۷۸. مسکویه، تجارب الامم،۱۳۶۶ش، ج۲، ص۷۳. بلاذری، أنساب الأشراف، دار الفکر، ج۳، ص۴۱۱. خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۴. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ،۱۳۸۶ق، ج۴، ص۸۰. ابن حاتم، الدرالنظیم، نشر اسلامی، ص۵۵۹. ابن کثیر، البدایة و النّهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۰۶. دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۹۰.
↑ ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ق، ص۲۰۴. بلاذری، انساب الاشراف، دار الفکر، ج۳، ص۲۰۶. دینوری، الأخبار الطوال،۱۹۶۰م، ص۲۵۹. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۹. شیخ مفید، الإرشاد،۱۴۱۴ق ج۲، ص۱۱۳. طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیة، ص۲۵۱. خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۵. ابن نما، مثیرالأحزان،۱۳۶۹ق، ص۶۵. ابن عدیم، بغية الطلب، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۶۳۰. ابن حاتم، الدر النظیم، نشر اسلامی، ص۵۵۹. ابن کثیر، البدایة و النّهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۰۶. دمشقی، جواهر المطالب،۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۹۰. العینی، عمدة القاري، دار احیاء التراث العربی، ج۱۶، ص۲۴۱.
↑ شیخ طوسی، رجال،۱۴۱۵ق، ص۱۰۰
↑ جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ص۴۲۳.

مآخذ

ابن اثیر، علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر،۱۳۸۶ ق.
ابن حاتم، یوسف، الدر النظیم، قم، موسسة النشر الاسلامی، بی تا.
ابن عدیم، عمربن احمد؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، تحقیق سهیل زکار، بیروت: موسسة البلاغ،۱۴۰۸ق.
ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النّهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ق.
ابن نما حلی، محمد، مثیرالاحزان، نجف اشرف: المطبعة الحیدریة، ۱۳۶۹ق.
ابومخنف، لوط بن یحیی، مقتل الحسین، تحقیق حسن غفاری، قم، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل و ریاض؛ بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
جباری، محمدرضا، سازمان وکالت و نقش آن در عصرائمه، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، تحقیق محمد السماوی، قم: انوارالهدی، ۱۴۱۸ق.
دمشقی، محمدبن احمد، جواهر المطالب فی مناقب الامام علی؛ تحقیق محمد باقر محمودی، قم: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، ۱۴۱۵ق.
دینوری، احمدبن داود، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم، قاهرة، دار احیاء الکتب العربی، ۱۹۶۰م.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
شیخ مفید، محمدبن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت، قم، الموتمرالعالمی لالفیة الشّیخ المفید، ۱۴۱۴ق.
طبرسی، فضل بن حسن؛ اعلام الوری باعلام الهدی، بی جا: دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، بی‌تا.
طبری شیعی، محمد، دلائل الإمامة، تحقیق، قسم الدراسات الاسلامیة، قم، موسسة البعثة، ۱۴۱۳ق.
طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بی تا.
عطاردی، عزیز الله، مسندالامام الشهید، انتشارات عطارد، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
العینی، محمود، عمدة القاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
مسکویه، احمدبن محمد، تجارب الامم، تحقق ابوالقاسم امامی، طهران، دار سروش، ۱۳۶۶ش.
ناظم‌زاده قمی، سید اصغر، اصحاب امام حسین از مدینه تا کربلا، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۹۰ش.

[1] طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۹۹-۱۰۶.

[2] ناظم‌زاده قمی، اصحاب امام حسین از مدینه تا کربلا، ۱۳۹۰ش.

[3] عطاردی، مسند الامام الشهید، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۱۳-۴۱۸.

[4] شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۹۷- ۱۰۷.

[5] ابومخنف، مقتل الحسین، أبومخنف،۱۳۶۴ش، ص۲۰۲. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۸. طبری، دلائل الإمامة،۱۴۱۳ق، ص۱۷۸. مسکویه، تجارب الامم،۱۳۶۶ش، ج۲، ص۷۳. بلاذری، أنساب الأشراف، دار الفکر، ج۳، ص۴۱۱. خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۴. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ،۱۳۸۶ق، ج۴، ص۸۰. ابن حاتم، الدرالنظیم، نشر اسلامی، ص۵۵۹. ابن کثیر، البدایة و النّهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۰۶. دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۹۰.

[6] ابومخنف، مقتل الحسین، ۱۳۶۴ق، ص۲۰۴. بلاذری، انساب الاشراف، دار الفکر، ج۳، ص۲۰۶. دینوری، الأخبار الطوال،۱۹۶۰م، ص۲۵۹. طبری، تاریخ طبری، موسسة الاعلمی، ج۴، ص۳۴۹. شیخ مفید، الإرشاد،۱۴۱۴ق ج۲، ص۱۱۳. طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیة، ص۲۵۱. خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۵. ابن نما، مثیرالأحزان،۱۳۶۹ق، ص۶۵. ابن عدیم، بغية الطلب، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۶۳۰. ابن حاتم، الدر النظیم، نشر اسلامی، ص۵۵۹. ابن کثیر، البدایة و النّهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۰۶. دمشقی، جواهر المطالب،۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۹۰. العینی، عمدة القاري، دار احیاء التراث العربی، ج۱۶، ص۲۴۱.

[7] شیخ طوسی، رجال،۱۴۱۵ق، ص۱۰۰

[8] جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ص۴۲۳.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]