صارف:Mohsin/تختہ مشق

ویکی شیعہ سے
Mohsin/تختہ مشق
قرآن سر پر رکھنا
زمان‌شبہائے قدر
مکانمساجد،‌ اماموں، امام زادوں کے حرم اور دیگر مذہبی مقامات
جغرافیائی حدودپوری دنیا کے شیعہ نشین علاقے
ادعیہدرگاہ الہی میں قرآن اور چہاردہ معصومینؑ کو وسیلہ قرار دینا
اہم مذہبی تہواریں
سینہ‌زنی، زنجیرزنی، اعتکاف، شب بیداری، تشییع جنازہ،
متفرق رسومات


قرآن سر پر رکھنا ان مذہبی رسومات میں سے ہے جسے شیعیان ماہ رمضان کی شبہائے قدر میں انجام دیتے ہیں۔ اس عمل کو انجام دینے کا طریقہ سید ابن طاؤوس کی کتاب اقبال الاعمال میں امام جعفر صادقؑ سے منقول ایک حدیث کے ضمن میں بیان ہوا ہے۔ شیعیان اس رسم میں اللہ تعالیٰ سے قرآن، حضرت محمدؐ، [حضرت فاطمہ الزہراء(س)]] اور بارہ اماموں کی قسم دے کر اپنے گناہوں کی بخشش اور آتش جہنم سے نجات پانے والوں میں قرار پانے کی دعا کرتے ہیں۔

قرآن سر پر رکھنے کے رسومات

حرم امام رضاؑ مشہد میں قرآن سر پر رکھ کر دعا کرنے کا منظر

قرآن به سرگرفتن را از اعمال مشترک شب‌های قدر دانسته‌اند. در قرآن به سر، ابتدا قرآن را در مقابل خود باز کرده و چنین گفته می‌شود: «اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِيهِ وَفِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَأَسْماؤُكَ الْحُسْنىٰ وَمَا يُخافُ وَيُرْجىٰ أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِسانچہ:یاد سپس قرآن را بر سر بگذارد و چنین بخواند «اَللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا اَلْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلاَ أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ. سانچہ:یاد»

سپس به ترتیب ده مرتبه بگويد: بِكَ يَا اَللَّهُ، بِمُحَمَّدٍ، بِعَلِيٍّ، بِفَاطِمَةَ، بِالْحَسَنِ، بِالْحُسَيْنِ، بِعَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ و بِالْحُجَّةِ.[1]

منابع حدیثی

کلینی در کتاب کافی حدیثی از امام باقر(ع) نقل کرده که در آن فقط بخش اول این دستور العمل یعنی قرآن را در برابر صورت گرفتن و خدا را به قرآن قسم دادن آمده است. بر اساس این نقل زمان این دعا ثلث دوم (ده روز دوم) ماه رمضان است.[2] شیخ مفید در کتاب المقنعه این دعا را بدون آن‌که به ائمه استناد بدهد، برای سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان توصیه کرده است.[3] در دعوات اثر راوندی[4] و اقبال الاعمال اثر سید ابن طاووس[5] این دعا برای سه شب از ماه رمضان، بدون نام بردن از شب خاصی، توصیه شده است.

شیخ طوسی در امالی خود حدیثی نقل کرده است که در آن حدیث امام صادق(ع) بدون اشاره به ماه رمضان یا شب قدر، به شخصی که برای حل مشکلاتش دعایی طلب کرده است نمازی را تعلیم می‌دهند و می‌فرمایند بعد از نماز قرآن را بر سر بگیر و بگو: سانچہ:گفتاورد تزیینی

سید ابن طاووس در کتاب اقبال الاعمال این عمل را بدون ذکر نماز قبل از آن، در ادامه اعمال شب‌های قدر از امام صادق(ع) نقل کرده است؛[6] ولی در کتاب جمال الاسبوع نماز و دستور العمل بعد از آن را به عنوان نمازی برای حاجت در پنج‌شنبه نقل کرده است.[7]

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان عمل به این دو دستور را بدون ذکر منبع و جزو اعمال مشترک شب‌های قدر نقل کرده است.[8]

قرآن سر پر رکھنے کا مقصد

بنابر نظر عبدالله جوادی آملی هدف اصلی قرآن به سر گرفتن فقط رفتن به بهشت و نرفتن به جهنم نیست زیرا شب قدر سفره و مائده الهی است و بهشت رفتن ونرفتن به دوزخ ریزه‌های سفره است که پس از برچیدنش مرغ ها آن ریزه‌های سفره را می‌چینند؛ ریزه سفره شب قدر این است که کسی نسوزد، به جهنم نرود. اینها شب قدر نیست.[9] وی شب قدر واقعی را آن می‌داند که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا رفتار، گفتار و زندگی او آموزنده باشد و هزاران نفر را زنده کند و در آخرت هم هزاران نفر را به همراه خود به بهشت ببرد.[10]

حوالہ جات

  1. قمی، مفاتیح الجنان، نشر اسوه، بخش اعمال شب‌های قدر،‌ ص۲۲۵.
  2. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۲۹، حدیث ۹.
  3. مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۰.
  4. قطب راوندی، سلوة الحزین، ‌۱۴۰۷ق، ص۲۰۶.
  5. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۶.
  6. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۷.
  7. ابن طاووس، جمال الاسبوع، ۱۳۳۰ق، ص۱۰۹-۱۱۰.
  8. قمی، مفاتیح الجنان، نشر اسوه، اعمال مشترک شب‌های قدر، ص۲۲۵.
  9. «هدف از قرآن به سر گرفتن فقط آمرزش گناهان نباشد»، وبگاه عترتنا.
  10. «هدف از قرآن به سر گرفتن فقط آمرزش گناهان نباشد»، وبگاه عترتنا.

نوٹ

مآخذ

  • ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اقبال الاعمال،‌ تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.
  • ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع،‌ قم، دار الرضی، ۱۳۳۰ق.
  • طوسی، محمد بن الحسن، الامالی، قم، نشر‌ دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
  • قطب راوندی، سعید بن هبة الله، سلوة الحزین (الدعوات)، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی(ع)، ‌۱۴۰۷ق.
  • قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم،‌ نشر اسوه، بی‌تا.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی،‌ تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ‌۱۴۰۷ق.
  • مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • «هدف از قرآن به سر گرفتن فقط آمرزش گناهان نباشد»، وبگاه عترتنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش.