مندرجات کا رخ کریں

"ابو سعید خدری" کے نسخوں کے درمیان فرق

م
imported>Mabbassi
مکوئی خلاصۂ ترمیم نہیں
imported>Mabbassi
سطر 8: سطر 8:
===روایت===
===روایت===
<!--
<!--
ابوسعید از روایان برجسته پیامبر(ص) است که هم انصار و هم مهاجران از او روایت کرده‌اند.<ref>الاستیعاب،ج۲،ص:۶۰۲.</ref>احادیث او از پیامبر(ص) را ۱۱۷۰ حدیث شمرده‌اند که برخی از آنها را صاحبان [[صحاح ششگانه]] چون [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]] و [[بخاری]] آورده‌اند<ref> نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ۲/۲۳۷. </ref> و بقی بن خلد نیز بسیاری از آنها را در [[مسند کبیر]] خود گردآورده بوده است.<ref> ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۷۱.</ref> در میان روایات و احادیثی که ابوسعید نقل کرده، [[حدیث غدیر]] برای شیعیان اهمیت مضاعف دارد. وی از گروهی از مشاهیر اصحاب نیز [[حدیث]] روایت کرده است. در میان کسانی که از وی روایت کرده‌اند، گروهی از اصحاب مشهور پیامبر(ص) از جمله [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[جابربن عبدالله]]، [[زید بن ثابت]] و [[انس بن مالک]] و جمع بسیاری از [[تابعین]] همچون [[سعید بن مسیب]]، [[عطاء بن یسار]] و [[نافع]] دیده می‌شوند.<ref> نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۳۷؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۲، ص۲۸۹. </ref>
ابوسعید پیامبر(ص) اسلام کے ان برجستہ ترین اصحاب میں سے ہے جس مہاجر و انصار نے روایت نقل کی ہے ۔<ref>الاستیعاب،ج۲،ص:۶۰۲.</ref> پیغمبر(ص) کی  ۱۱۷۰ احادیث اس سے منقول ہیں ۔بعض انہیں راوئ صحاح ستہ کہتے ہیں کیونکہ  چونکہ [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]] اور [[بخاری]] وغیرہ نے اس نقل کیا ہے <ref> نووی، تہذیب الاسماء و اللغات، ۲/۲۳۷. </ref> بقی بن خلد نیز دیگران نے  اپنی [[مسند کبیر]] میں ان سے مروی روایات کو اکٹھا کیا ہے ۔<ref> ذہبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۷۱.</ref> ابو سعید سے منقول روایات میں حدیث غدیر شیعوں کے نزدیک زیادہ اہمیت کی حامل ہے ۔اس نے دیگر مشہور اصحاب سے بھی اسے نقل کیا ہے ۔جنہوں نے اس سے روایات نقل کی ہیں رسول کے مشہور اصحاب میں سے [[عبداللہ بن عباس]]، [[عبداللہ بن عمر]]، [[جابر بن عبداللہ]]، [[زید بن ثابت]] اور [[انس بن مالک]] نیز بہت سے تابعین جیسے [[سعید بن مسیب]]، [[عطاء بن یسار]] اور [[نافع]] اس میں شامل ہیں <ref> نووی، تہذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۲۳۷؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، ج۲، ص۲۸۹. </ref>


==جایگاه سیاسی==
==سیاسی مقام==
ابوسعید در دوره پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ص) به لحاظ سیاسی و نظامی فعال بود. ۱۳ ساله بود که پدرش او را برای شرکت در [[جنگ احد]] نزد پیامبر(ص) برد ولی پیامبر(ص) به سبب خردسالی، شرکت او را در جنگ نپذیرفت. پس از جنگ احد، وی در [[غزوه|غزوات]] مختلف پیامبر(ص) شرکت کرد.<ref> طبری، المنتخب من کتاب ذیل المذیل، ج۱۱، صص۵۲۶ ۵ ۵۲؛ حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین ۳/۵۶۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۲</ref> از واقدی سیره‌نگار سدهٔ دوم و سوم قمری نقل شده است که نخستین جنگی که ابوسعید در آن شرکت جست، [[جنگ خندق]] بود.<ref>نک: الاستیعاب،ج۱،ص:۱۵۶.</ref>ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.)گفته است که او در دوازده جنگ در رکاب پیامبر(ص) بوده است.<ref>البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۴. </ref>
ابوسعید نبی اکرم(ص) اور امام علی(ص) کے زمانے میں سیاسی اور فوجی لحاظ سے کافی متحرک تھے ۔جنگ احد کے موقع پر اس کے والد انہیں  ۱۳ سال کی عمرمیں رسول کی خدمت میں لے گئے کہ اسے جنگ میں شرکت کی اجازت دیں لیکن رسول اللہ نے چھوٹی عمر کی وجہ سے شرکت کی اجازت نہیں دی ۔ اسکے بعد مختلف  [[غزوه|غزوات]] میں شریک ہوئے <ref> طبری، المنتخب من کتاب ذیل المذیل، ج۱۱، صص۵۲۶ ۵ ۵۲؛ حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین ۳/۵۶۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۲</ref> دوسری اور تیسری صدی کے سیرت نگار  واقدی سے منقول ہے  : [[جنگ خندق]] پہلی جنگ ہے جس میں ابو سعید خدری نے شرکت کی ۔<ref>نک: الاستیعاب،ج۱،ص:۱۵۶.</ref>ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.)کے مطابق بارہ جنگوں میں رسول کے ساتھ شریک ہوئے ۔<ref>البدایہ والنہایہ،ج۹،ص:۴. </ref>
در زمان [[خلافت]] ''[[حضرت علی]]''(ع) او در جنگ‌های [[صفین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] همراه آن حضرت بود.<ref> ابن حبیب، المُحبّر، ص۲۹۱؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۸۰.</ref>
[[خلافت]] ''[[حضرت علی]]''(ع) کے دور میں  [[صفین]] و [[جنگ نہروان|نہروان]] میں علی کا ساتھ دیا<ref> ابن حبیب، المُحبّر، ص۲۹۱؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۸۰.</ref>


ابوسعید با [[بنی امیه]] رابطه دوستانه نداشت و در فرصت‌های مختلف، از آنان انتقاد می‌کرد. از جمله هنگامی که [[مروان بن حکم]] ''[[خطبه عید]]'' را بر نماز مقدم داشت، با اعتراض ابوسعید رو به رو شد.<ref> صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۵، ص۱۴۸. </ref> همچنین در روزگار خلافت [[معاویه]]، برای اعتراض به کار او به [[شام]] رفت.<ref> ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق،ج۷، صص۱۸۳ ۱۸۲؛ برای حکایتی دربارة اوج مخالفت او با معاویه، نک: نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۲۱۶. </ref> این خبر که ابوسعید در ۷۳ق ضمن مکتوبی با [[عبدالملک بن مروان]] بیعت کرده و نیز عبدالملک قبل از [[خلافت]] از او حدیث شنیده بوده است<ref> ابن سعد، طبقات، ج۵، صص۲۳۴-۲۲۹</ref>، هم از نظر زمانی و هم از حیث نوع رابطه‌ای که ابوسعید با [[بنی امیه]] داشته، شایان تردید است.
ابوسعید کا [[بنی امیہ]] کے ساتھ دوستانہ رابطہ نہیں تھا مختلف اوقات میں فرصت ملنے پر ان پر تنقید کرتے تھے۔ان میں سے ایک موقع خطبۂ عید کا ہے جب [[مروان بن حکم]] نے [[خطبۂ عید]] کو نماز پر مقدم کیا تو اسے ابو سعید کی تنقید کا سامنا کرنا پڑا۔<ref> صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۵، ص۱۴۸. </ref> اسی طرح  خلافت [[معاویہ]] اس کے ناجائز کاموں پر تنقید کرنے کیلئے شام گئے <ref> ابن عساکر، تاریخ مدینہ دمشق،ج۷، صص۱۸۳ ۱۸۲؛ معاویہ سے اسکی انتہائی مخالفت دیکھنے کیلئے دیکھیں : نصر بن مزاحم منقری، وقعہ صفین، ص۲۱۶. </ref> این خبر کہ ابوسعید نے ۷۳ق ایک خط کے ضمن میں [[عبدالملک بن مروان]] کی بیعت کی  نیز عبدالملک نے [[خلافت]] سے پہلے حدیث سنی تھی، <ref> ابن سعد، طبقات، ج۵، صص۲۳۴-۲۲۹</ref>، زمانی لحاظ سے اور اور اسکے بنو امیہ کے ساتھ رابطے کی بنا پر قابل تردید ہے ۔


به گفته [[ابن قتیبه]]<ref> ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۲۱۳. </ref>ابوسعید در [[واقعه حره|واقعه حرّه]]، در حمله سپاهیان [[شام]] به [[مدینه]]، در خانه‌اش نشست، اما لشکریان شام به خانه‌اش ریختند و از وی پول و مال طلب کردند و چون به چنگ نیاوردند او را شکنجه کردند. به روایتی دیگر در روز واقعه حرّه، ابوسعید به غاری پناه برد و یکی از لشکریان شام که قصد کشتن او آمده بود، پس از آنکه او را شناخت رهایش کرد و از وی خواست تا برایش طلب مغفرت کند. <ref > ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، صص۲۲۱ ۲۲۰</ref>
[[ابن قتیبہ]]<ref> ابن قتیبہ، الامامۃ و السیاسۃ، ج۱، ص۲۱۳. </ref> کے بقول ابوسعید [[واقعہ حره|واقعہ حرّه]] کے موقع پر شامی فوجیوں کے مدینہ میں حملہ کے وقت خانہ نشین رہے۔لیکن اسکے باوجود شامیوں نے اس کے گھر پر حملہ کیا اور اس سے رقم اور مال کا مطالبہ کیا ۔انہوں نے اسے شکنجہ کیا ۔ایک روایت کے مطابق ابو سعید نے اس دن ایک غار میں پناہ حاصل کی ۔ایک اور روایت کے مطابق اس نے غار میں پناہ لی ہوئی تھی کہ ایک شامی اسے قتل کی نیت سے آیا،اس نے ابو سعید کو پہچان لیا تو اسے چھوڑ دیا اور کہا کہ میرے لئے استغفار کرنا ۔ <ref > ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، صص۲۲۱ ۲۲۰</ref>


== وفات ==
== وفات ==
بیشتر مورخان وفات ابوسعید را در ۷۴ق ضبط کرده‌اند.<ref> خلیفة بن خیاط، الطبقات، ج۱، ص۲۱۶؛ ابن قتیبه، المعارف، ج۱۱، صص۲۶۷ و ۵۲۶؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۴۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد،ج۱، ص۱۱۸.</ref> ولی برخی نیز آن را یک سال بعد از واقعة حره، در ۶۴ق گفته‌اند.<ref> ابن حیان، مشاهیر علماء الامصار، ص۱۱.</ref>می گویند [[احتضار]] ابو سعید سه روز طول کشید، محل دفن وی چنانکه در برخی منابع تصریح گردیده در [[مدینه]] و [[بقیع]] بوده است.<ref> حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، مستدرک الصحیحین، ج۲، ص۲۳۷.</ref> ولی گفتنی است که مزاری هم به نام او در [[استانبول]] فعلی وجود دارد.<ref> ایشلی، ۷۰-۷۳ isli, Necdet, Istanbul‘da sahabe kabir ue makamlan, Ankara, Renk ofset matbaacilik. </ref>
اکثر مؤرخین اسکی وفات ۷۴ق لکھتے ہیں <ref> خلیفہ بن خیاط، الطبقات، ج۱، ص۲۱۶؛ ابن قتیبہ، المعارف، ج۱۱، صص۲۶۷ و ۵۲۶؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۴۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد،ج۱، ص۱۱۸.</ref> لیکن بعض نے  واقعہ حره کے ایک سال بعد ۶۴ق کہی ہے ۔<ref> ابن حیان، مشاہیر علماء الامصار، ص۱۱.</ref> کہتے ابو سعید کا وقت احتضار تین دن تک رہا۔ اسکے محل دفن میں بعض نے تصریح ہے اسے مدینہ کے قبرستان بقیع میں دفن کیا گیا ۔<ref> حاکم نیشابوری، محمد بن عبداللہ، مستدرک الصحیحین، ج۲، ص۲۳۷.</ref> لیکن یہ با قابل ذکر ہے کہ اس کے نام کا مزار اس وقت میں موجود ہے ۔<ref> ایشلی، ۷۰-۷۳ isli, Necdet, Istanbul‘da sahabe kabir ue makamlan, Ankara, Renk ofset matbaacilik. </ref>
== پانویس ==
== حوالہ جات ==
{{پانویس2}}
{{حوالہ جات|3}}
==منابع==
==منابع==
{{ستون-شروع|۲}}
{{ستون آ|2}}
*ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابہ، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، به کوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
*ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفۃ الصفوة، محمود فاخوری و محمد رواس قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
*ابن حبیب، محمد، المُحبّر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
*ابن حبیب، محمد، المُحبّر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
*ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة، قاهره، ۱۳۲۸ق.
*ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابۃ، قاہره، ۱۳۲۸ق.
*ابن حیان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
*ابن حیان، محمد، مشاہیر علماء الامصار، تحقیق فلایشہامر، قاہره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
*ابن سعد، محمد، طبقات، بیروت، دارصادر.
*ابن سعد، محمد، طبقات، بیروت، دارصادر.
*ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
*ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللہ، الاستیعاب، قاہره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
*ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، عمان، دارالبشیر.
*ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینہ دمشق، عمان، دارالبشیر.
*ابن قتیبه، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
*ابن قتیبہ، المعارف، تحقیق ثروت عکاشہ، قاہره، ۱۹۶۰م.
*ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامة و السیاسة، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹م.
*ابن قتیبہ، عبدالله بن مسلم، الامامہ و السیاسہ، قاہره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹م.
*ابوالسحاق شیرازی، ابراهیم بن علی، طبقات الفقهاء، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
*ابواسحاق شیرازی، ابراہیم بن علی، طبقات الفقہاء، تحقیق احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
*ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۵۹ م.
*ابونعیم اصفہانی، احمد بن عبداللہ، حلیۃ الاولیاء، قاہره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۵۹ م.
*برقی، احمد بن محمد، الرجال، به کوشش جلال الدین محدث، تهران، ۱۳۴۲ ش.
*برقی، احمد بن محمد، الرجال، تحقیق جلال الدین محدث، تہران، ۱۳۴۲ ش.
*حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، مستدرک الصحیحین، حیدر آباد دکن، ۱۳۲۴ ق.
*حاکم نیشابوری، محمد بن عبداللہ، مستدرک الصحیحین، حیدر آباد دکن، ۱۳۲۴ ق.
*خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
*خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
*خلیفة بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶ م.
*خلیفة بن خیاط، الطبقات، تحقیق  سہیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶ م.
*ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵/ق ۱۹۸۵ م.
*ذہبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵/ق ۱۹۸۵ م.
*ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ ق.
*ذہبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، قاہره، ۱۳۶۸ ق.
*صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش برند راتکه ویسبادن، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹ م.
*صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات،تحقیق  برند راتکہ ویسبادن، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹ م.
*طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی عبدالمجید سلفی، بغداد، ۱۳۹۹ ق/ ۱۹۷۹ م.
*طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید سلفی، بغداد، ۱۳۹۹ ق/ ۱۹۷۹ م.
*طبری، «‌المنتخب من کتاب ذیل المذیل »، همراه تاریخ طبری.
*طبری، «‌المنتخب من کتاب ذیل المذیل »، ہمراه تاریخ طبری.
*طوسی، محمد بن حسنِ، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
*طوسی، محمد بن حسنِ، اختیار معرفة الرجال، تحقیق حسن مصطفوی، مشہد، ۱۳۴۸ ش.
*نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ ق.
*نصر بن مزاحم منقری، وقعۃ صفین، تحقیق عبدالسلام محمد ہارون، قاہره، ۱۳۸۲ ق.
*نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، قاهره، ادارة الطباعة المشیریة.
*نووی، یحیی بن شرف، تہذیب الاسماء و اللغات، قاہره، ادارة الطباعہ المشیریہ.
{{پایان}}
{{ستون خ}}


[[ar:أبو سعيد الخدري]]
[[ar:أبو سعيد الخدري]]
[[en:Abu Sa'id Khudri]]
[[en:Abu Sa'id Khudri]]
[[id:Abu Said al-Khudri]]
[[id:Abu Said al-Khudri]]
گمنام صارف