"ابو سفیان" کے نسخوں کے درمیان فرق

ابو سفیان (ماخذ دیکھیں)

نسخہ بمطابق 15:59، 25 دسمبر 2017ء

17,871 بائٹ کا اضافہ ، 25 دسمبر 2017ء

م

کوئی خلاصۂ ترمیم نہیں

بصریویکی متن

گمنام صارف

imported>Mabbassi

@@ سطر 1: / سطر 1: @@
 [[ابو سفیان]] ظہور اسلام کے وقت کی ایک معروف شخصیت ہے۔ اس کا اصل نام صَخر بن حَرب بن اُمَیَّہ بن عبدالشمس بن عبد مَناف تھا۔[[رسول اللہ]] کی دعوت اسلام کے آغاز میں وہ آپ کا نہایت سر سخت دشمن تھا۔ [[جنگ بدر]]، [[جنگ احد|احد]] اور [[غزوہ خندق|خندق]] میں [[اسلام|مسلمانوں]] کے خلاف اس نے اہم کردار کیا۔ اس نے [[ہجرت]] کے آٹھویں سال [[اسلام]] قبول کیا۔رسول اکرم کی طرف [[نجران]] کا والی مقرر ہوا۔ اس نے [[ابوبکر بن ابوقحافہ|خلیفۂ اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] کے ساتھ رہا اور خلافت عثمانی کی حمایت کی۔اس کے بیٹے [[معاویہ بن ابو سفیان|معاویہ]] نے پہلی صدی ہجری میں اہم سیاسی کردار رہا اور اس نے [[بنی امیہ]] کی حکومت کی بنیاد ڈالی۔
+==تعارف==
+صَخر بن حَرب بن اُمَی‍ـَّہ بن عبدالشمس بن [[عبدمناف بن قصی|عبدمَناف]] نام تھا۔ اَبوسُفیان اور کبھی  اسے [[ابو حنظلہ]] بھی کہا گیا <ref>واقدی، ج۲، ص۸۱۷؛ ابن اثیر، ج۳، ص۱۲</ref> اس کا نسب  تیسری جد [[عبد مناف]] پر رسول اکرم سے مل جاتا ہے۔ پیدائش کی  تاریخ دقیق معلوم نہیں لیکن ایک روایت کے مطابق [[عام الفیل]] (۵۶۰م) سے 10 سال پہلے پیدا ہوا۔<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۳</ref>
+اس کی والدہ  صفیہ دختر حَز‍ن بن بُجَیر بن ہُزَم اور باہپ کا نام  حرب تھا۔ اپنے زمانے میں [[بنی امیہ]] کا پیشوا اور فجار کی جنگوں میں سپہ سالار رہا<ref>ابوالفرج، ج۶، ص۳۴۱؛ ابن قدامہ، ص۲۰۲</ref>
+== سیاسی و اجتماعی شخصیت==
+<!--
+بہ رغم شہرت ابوسفیان در تاریخ صدر اسلام، از زندگی او، خاصہ پیش ا ز اسلام آگاہی دقیق و کاملی در دست نیست. از برخی اشارات مورخان، چنین برمی آید کہ وی پیش از اسلام از بزرگان [[قریش]] بودہ و پیشہ بازرگانی داشتہ است.<ref>نک‍: بلاذری، فتوح، ص۱۲۹</ref> ابن حبیب <ref>ص ۳۶۸</ref> او را از حکام قریش خواندہ است. او یکی از بلندپایگان قریش بود و یکی از ۴ تنی بہ شمار می‌رفت کہ در [[جاہلیت]] فرمانشان نافذ بود.<ref>عبدالبر، ج۲، ص۷۱۵</ref>
+با آغاز دعوت پیامبر(ص)، ابوسفیان جزء سرسخت‌ترین دشمنان او شد. با این ہمہ شدت مخالفتِ او را از دیگر سران قریش، مانند [[ابوجہل]] و [[ابولہب]] کمتر دانستہ‌اند.<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۱۲۴</ref>
+با آنکہ او پس از [[فتح مکہ]] اسلام آورد، سخنی کہ در ماجرای ردّہ بہ او نسبت دادہ شدہ، نشان از بستگی و علاقہ او بہ آیین گذشتہ دارد.<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۳</ref> ابن حبیب <ref>ص ۳۸۸</ref> او را از «‌زنادقہ قریش‌» خواندہ است.
+ابوسفیان احادیثی نیز از قول پیامبر(ص) روایت کردہ است.<ref>مثلاً نک‍: بخاری، ج۱، ص۹۱، ج۲، ص۱۰۸؛ مزی، ج۴، ص۱۵۸ـ۱۵۹</ref>
+==رویارویی با پیامبر(ص) ==
+===جنگ بدر===
+{{اصلی|غزوہ بدر}}
+در دومین سالی کہ پیامبر(ص) از [[مکہ]] بہ [[مدینہ]] [[ہجرت بہ مدینہ|ہجرت]] کردہ بود، ابوسفیان در رأس کاروانی تجاری از [[شام]] باز می‌گشت. پیامبر(ص) با سپاہیانی آہنگ حملہ بہ آن کرد، اما ابوسفیان، از یک سو از قریشیان مکہ یاری خواست و از سوی دیگر خود با زیرکی تغییر مسیر دادہ، کاروان را بہ مکہ رساند. با اینکہ کاروان از خطر رستہ بود، [[ابوجہل]] از تہدید [[پیامبر(ص)]] چنان در خشم شد کہ تصمیم گرفت بہ مکہ بازنگردد تا با [[یثرب|یثربیان]] پیکار کند.<ref>عروہ بن زبیر، ص۱۳۱ـ ۱۳۷</ref>
+در جنگ بَدر، قریشیان شکست خوردند و حنظلہ، پسر ابوسفیان کشتہ و پسر دیگرش عمرو اسیر شد کہ بعدہا آزاد گردید.<ref>ابن ہشام، ج۲، ص۳۰۵ـ۳۰۶؛ ابن قتیبہ، ص۳۴۴ـ۳۴۵</ref>
+===آتش زدن نخل‌ہای مدینہ===
+شکست در بدر، چنان بر قریشیان گران آمد کہ تصمیم گرفتند، دوبارہ بہ پیکار با پیامبر(ص) و مسلمانان [[مدینہ]] روند. پس ابوسفیان با ۲۰۰ سوار از قریش آہنگ مدینہ کرد و پس از مذاکرہ با سلّام بن مِشْکم رئیس [[بنی نضیر]]، کسانی را بہ مدینہ فرستاد و آنان در جایی بہ نام «‌عُریض‌» نخلستان‎ہایی را بہ آتش کشیدند و گریختند. پیامبر(ص) بہ تعقیب ابوسفیان پرداخت، اما بہ او دست نیافت و بازگشت.<ref>ابن اسحاق، ص۳۱۰ـ۳۱۲؛ واقدی، ج۱، ص۱۸۱؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۳۱۰</ref>
+===جنگ احد===
+{{اصلی|غزوہ احد}}
+در سال ۳ ق، ابوسفیان در رأس سپاہی بزرگ بہ قصد انتقام از مسلمانان، بہ سوی مدینہ حرکت کرد.<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۳۱۲</ref> در [[منطقہ احد]]، نزدیکی [[مدینہ]]، جنگ سختی روی داد کہ مسلمانان شکست خوردند و نخبگانی از آنان چون [[حمزہ بن عبدالمطلب|حمزہ]]، عموی پیامبر(ص) بہ شہادت رسیدند. پس از نبرد، ابوسفیان بر فراز کوہ آمد و ضمن ستایش بت‌ہا، پیامبر(ص) را بہ نبردی دوبارہ، در بدر وعدہ داد.<ref>ابن اسحاق، ص۳۳۳ـ۳۳۴؛ ابن ہشام، ج۳، ص۹۹ـ ۱۰۰؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۳۲۷</ref>
+سال بعد پیامبر(ص) بہ بدر آمد، اما ابوسفیان پیش از رسیدن بہ وعدہ‌گاہ، قریشیان را متقاعد کرد کہ بہ مکہ بازگردند.<ref>ابن ہشام، ج۳، ص۲۲۰ـ۲۲۱</ref>
+===جنگ خندق===
+{{اصلی|غزوہ خندق}}
+سال دیگر، ابوسفیان با یاری [[یہود|یہودیان]] مدینہ، پیکار [[جنگ خندق|خندق]] را بر ضد پیامبر(ص) ترتیب داد<ref>ابن ہشام، ج۳، ص۲۲۵-۲۲۶</ref>، اما با تدبیر و ہوشمندی پیامبر(ص)، سپاہ ابوسفیان و متحدان او، ناکام بازگشتند و مدینہ رہایی یافت.<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۳۴۳ـ۳۴۵</ref>
+یک سال پس از جنگ خندق، [[صلح حدیبیہ]]، میان پیامبر اسلام و مشرکان مکہ برقرار شد. اما ہنوز دو سال از این صلح نگذشتہ بود کہ قریش آن را نقض کرد. ابوسفیان  شخصاً برای عذرخواہی بہ مدینہ رفت، اما کسی بہ او اعتنا نکرد و عذرش پذیرفتہ نشد.<ref>ابن ہشام، ج۴، ص۳۷ـ۳۹</ref>
+==اسلام ابوسفیان==
+سرانجام پس از دشمنی و پیکارہای متعدد، ابوسفیان در سال ۸ ق، بہ ہنگام فتح مکہ بہ یاری و وساطت [[عباس بن عبدالمطلب]]، نزد پیامبر اکرم(ص) آمد و اسلام آورد<ref>واقدی، ج۲، ص۸۱۷ـ۸۱۸</ref> و پیامبر(ص) خانہ او را پناہگاہ امن اعلام کرد.<ref>واقدی، ج۲، ص۸۱۷ـ۸۱۸؛ ابن ہشام، ج۴، ص۴۶</ref> پس از آن ابوسفیان و خانوادہ‌اش در شمار مسلمانان درآمدند. <ref>کلبی، ص۴۹</ref>و در ہمان سال در [[غزوہ حنین]]، ابوسفیان فرماندہی گروہی جنگجو را بر عہدہ داشت و در پایان جنگ، پیامبر(ص) بہ ابوسفیان و فرزندانش غنایم بیشتری بخشید.<ref>واقدی، ج۲، ص۹۴۴ـ۹۴۵؛ طبری، ج۱، ص۱۶۷۹</ref>
+بنابر برخی اقوال؛ پیامبر(ص) ابوسفیان را بہ امارت [[نجران]] منصوب کرد. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲، ج ۲، ص ۷۱۴.</ref> کہ البتہ این قول، مخالفانی نیز دارد. <ref>ابن حجر، الاصابہ، ۱۴۱۵،، ج ۳، ص ۳۳۳.</ref>
+بہ گزارش برخی منابع در [[غزوہ طائف]] بود کہ ابوسفیان یک چشمش را از دست داد.<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۸</ref> پس از آن، پیامبر(ص) ابوسفیان را برای گردآوری صدقات بہ طائف فرستاد.<ref>ابن قتیبہ، الإمامہ و السياسہ، ص ۳۴۴؛ قس: بلاذری، انساب، ج۱، ص۵۳۰</ref>
+==ابوسفیان و خلفای سہ گانہ==
+از پارہ‌ای روایات چنین برمی‌آید کہ ہنگام رحلت پیامبر(ص)، ابوسفیان والی نجران بود<ref>کلبی، ص۴۹؛ بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۷، ۱۲</ref> و آنگاہ بہ مکہ آمد و چندی در آنجا ماند، سپس بہ مدینہ رفت و در آن شہر ساکن شد.
+===ابوسفیان و خلافت ابوبکر===
+پس از رسیدن [[ابوبکر]] بہ خلافت، ابوسفیان از اینکہ مردی از کم‌ارج‌ترین تیرہ‌ہای [[قریش]] بہ خلافت برگزیدہ شدہ، ناراضی و آشفتہ بہ نظر می‌رسید و احتمالاً در اندیشہ فتنہ انگیزی بود.<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۵۲۹، ۵۸۸؛ طبری، ج۱، ص۱۸۲۷</ref>
+با این ہمہ وی در ۱۵ق، در [[پیکار یرموک]] کہ فرماندہی آن با یزید فرزند او بود، شرکت داشت و سپاہ اسلام را بہ مبارزہ و پایداری تشویق می‌کرد.<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۱؛ ابن اثیر، ج۳، ص۱۳</ref>
+گفتہ‌اند کہ وی در این نبرد چشم دیگرش را نیز از دست داد.<ref>طبری، ج۱، ص۲۱۰۱</ref>
+===ابوسفیان و خلافت عمر===
+از برخی روایات چنین برمی آید کہ ابوسفیان، فرزندش [[معاویہ]] را از مخالفت با [[عمر بن خطاب|عمر]] بر حذر داشت و بہ او سفارش کرد کہ باید از وی پیروی کند<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۹</ref> ابوسفیان در روزگار عمر، ظاہرا خلاف‌ہایی مرتکب و بدین سبب مورد نکوہش وی واقع شدہ است.
+===ابوسفیان و خلافت عثمان===
+پس از رسیدن [[عثمان]] بہ خلافت، ابوسفیان نزد وی و در جمع [[امویان]] گفت: اکنون کہ گوی خلافت بہ دست شما افتادہ، آن را در میان خود بگردانید و نگذارید کہ از دستتان بیرون افتد.<ref>بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۲، قس: ج۴ (۱)، ص۱۳؛ ابوالفرج، ج۶، ص۳۵۶</ref>
+==درگذشت==
+تاریخ دقیق مرگ وی چندان روشن نیست. بہ گزارش واقدی<ref>نک‍: بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۳</ref>، وی ۵ سال پیش از قتل عثمان در ۳۰ق درگذشت، اما تاریخ‌ہای ۳۱ تا ۳۳ق را ہم برای مرگ او آوردہ‌اند.<ref>نک‍: بلاذری، انساب، ج۴ (۱)، ص۱۳؛ طبری، ج۱، ص۲۸۷۱</ref>
+==فرزندان==
+از ابوسفیان، فرزندان متعددی برجای ماندند. بنام‌ترین آنان [[معاویہ]] است کہ نقش سیاسی مہمی در سدہ اول قمری ایفا کرد و سلسلہ خلافت اموی را بنیاد نہاد.
+فرزند دیگر او یزید بود کہ [[ابوبکر]] او را فرماندہ سپاہ کرد و سپس [[عمر بن خطاب]] او را بہ امارت گمارد. دیگر فرزند او [[عتبہ پسر ابوسفیان|عتبہ]] بود کہ با [[عایشہ]] در [[جنگ جمل|جمل]] شرکت کرد و معاویہ او را بہ امارت [[مصر]] فرستاد.<ref>ابن قتیبہ، ص۳۴۴ـ۳۴۵</ref>
+یکی از دختران او بہ نام [[ام حبیبہ]] است کہ بہ [[حبشہ]] [[ہجرت بہ حبشہ|ہجرت]] کرد و سپس بہ مدینہ بازگشت و پیامبر(ص) با او ازدواج کرد.<ref>ابن سعد، ج۸، ص۹۶</ref>
+==ابوسفیان در سینما و تلویزیون==
+[[پروندہ:ابو سفیان (مایکل آنسارا) در فیلم الرسالہ مصطفی عقاد.png|250px|بندانگشتی| مایکل آنسارا در نقش ابوسفیان، در فیلم الرسالہ اثر مصطفی عقاد.]]
+فیلم‌ہای سینمایی و سریال‌ہای مختلفی در ایران و خارج از ایران ساختہ شدہ است کہ ابوسفیان ہم از شخصیت‌ہای این فیلم‌ہا بودہ است. برخی از این فیلم‌ہا و سریال‌ہا عبارتند از:
+* فیلم [[الرسالہ]] بہ کارگردانی مصطفی عقاد. مایکل آنسارا (در نسخہ انگلیسی) و حمدی غیث بازیگر مصری (در نسخہ عربی) نقش ابوسفیان را ایفا کردہ است.<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0074896/ (The Message (1977]</ref>
+* فیلم تلویزیونی پناہندہ و سیاہ سپید بہ کارگردانی حجت الاسلام محمد تقی انصاری. حسن جوہرچی نقش ابوسفیان را ایفا کردہ است. <ref>[http://www.sahartv.ir/fa/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D9%84%D9%87-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D8%B3%D8%AD%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF-910 تولید تلہ فیلم «پناہندہ» در شبکہ سحر بہ پایان رسید]</ref>
+* [[محمد رسول‌اللہ (فیلم)|فیلم محمد (ص)]] بہ کارگردانی مجید مجیدی. داریوش فرہنگ نقش ابوسفیان را ایفا کردہ است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/4249240/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B5-%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 آشنایی با مہمترین بازیگران فیلم محمد (ص) مجید مجیدی +عکس] </ref>
+*[[امام علی (مجموعہ تلویزیونی)|سریال امام علی(ع)]] بہ کارگردانی داوود میرباقری با نقش آفرینی داریوش فروہر در نقش ابوسفیان.<ref>فرہنگ سریال‌ہای تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماہنامہ سینمایی «فیلم»، شمارہ ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸.</ref>
+-->
+==حوالہ جات==
+{{حوالہ جات|2}}
+==مآخذ==
+{{منابع}}
+*ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغاب‍ـہ، قاہرہ، ۱۲۸۰ ق.
+*ابن اسحاق، محمد، السیر، والمغازی، کوشش سہیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸ م.
+*ابن حبیب، محمد، المنمق فی اخبار قریش، کوشش خورشید احمد فارق، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
+* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق: عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد،‌ دار الکتب العلمیہ، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
+* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
+* ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللہ، الاستیعاب، کوشش علی محمد بجاوی، قاہرہ، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
+* ابن قتیبہ، عبداللہ بن مسلم، المعارف، کوشش ثروت عکاشہ، قاہرہ، ۱۹۶۰ م.
+* ابن قدامہ مقدسی، عبداللہ بن احمد، التبیین فی انساب القرشیین، کوشش محمد نایف دلیمی، بیروت، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸ م.
+* ابن ہشام، عبدالملک، السیرہ النبوی‍ـہ، کوشش ابراہیم ابیاری و دیگران، قاہرہ، ۱۳۷۵ ق/۱۹۵۵ م.
+* ابوالفرج اصفہانی، الاغانی، قاہرہ، دارالکتب المصری‍ـہ، بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح، بولاق، ۱۳۱۵ ق.
+* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، کوشش محمد حمیداللہ، قاہرہ، ۱۹۵۹ م، ج۴، کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹ م.
+* ہمو، فتوح البلدان، کوشش دخویہ، لیدن، ۱۸۶۶ م.
+* ذہبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
+* طبری، تاریخ، کوشش دخویہ و دیگران، لیدن، ۱۹۶۴ م.
+* عروہ بن زبیر، مغازی رسول اللہ(ص)، کوشش محمد مصطفی اعظمی، ریاض، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱ م.
+*کلبی، ہشام بن محمد، جمہرہ النسب، کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶ م.
+*ماہنامہ سینمایی فیلم، شمارہ ۲۴۵، آذر ۱۳۷۸ش.
+* مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تحف‍ـہ الأشراف، بمبئی، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
+* واقدی، محمد بن عمر، المغازی،  مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶ م.
+{{ستون خ}}
+==بیرونی رابط==
+* مآخذ: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5669 دائرہ المعارف بزرگ اسلامی]
+[[ar:أبو سفيان]]
+[[en:Abu Sufyan]]
+[[fr:Abu Sufyan]]
+[[es:Abu Sufyan]]
+[[id:Abu Sufyan]]