"سورہ فرقان" کے نسخوں کے درمیان فرق

'''

نام '''فرقان''' از نخستین [[آیه]] [[سوره]] گرفته شده و به معنای جداکننده حق و باطل است. در اینجا یعنی [[قرآن]] جداکننده حق و باطل است.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۳. </ref>

*'''محل و ترتیب نزول'''

سوره فرقان جزو [[سوره‌های مکی]] و در [[ترتیب نزول]] چهل و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]، بیست و پنجمین سوره است<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۶.</ref> و در [[جزء (قرآن)|جزء]] هجدهم و نوزدهم جای دارد.

* '''تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها'''

[[سوره]] فرقان ۷۷ [[آیه]]، ۸۹۷ کلمه و ۳۸۷۷ حرف دارد و جزو [[سوره‌های مثانی|سوره‌های مثانی]] و کمی بیش از یک‌چهارم یک [[جزء قرآن]] است. آیه شصتم سوره فرقان سجده مستحب دارد؛ یعنی هنگام تلاوت یا شنیدن آن، [[مستحب]] است فرد [[سجده]] کند.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۴۴.</ref> (رجوع کنید به: [[عزائم|سوره‌های سجده‌دار]])

==محتوا==

موضوعاتی که در این [[سوره]] مطرح شده است، چنین است: بهانه‌های [[مشرکان]] در پذیرش اسلام و پاسخ قرآن به آنان، مبارزه با [[شرک]]، سرگذشت اقوام پیشین، حسرت مردم در [[قیامت]]، نشانه‌های [[توحید]] و نمایش عظمت خداوند در طبیعت و مقایسه مؤمنان با کافران؛ اما مهم‌ترین بخش آیات این سوره درباره ویژگی‌های «عباد الرحمن» یعنی بندگان راستین خداوند است که از [[آیه]] ۶۳ تا پایان سوره را در بر گرفته است.<ref> قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۸، ص۲۲۱.</ref>

{{سوره فرقان}}

==روایت‌های تاریخی==

[[سوره]] فرقان در مورد [[حضرت موسی (پیامبر)|حضرت موسی]] و برادرش [[هارون]] سخن می‌گوید<ref>سوره فرقان، آیه ۳۵.</ref> و قوم [[حضرت نوح|نوح]] را قومی معرفی می‌کند که پیامبران را تکذیب کردند و در نهایت غرق شدند.<ref>سوره فرقان، آیه ۳۷.</ref> همچنین از [[قوم عاد]]، [[قوم ثمود]] و [[اصحاب رس|اصحاب رَس]] نام می‌برد و آنان را اقوامی معرفی می‌کند که دچار عذاب الهی شدند. آیه ۴۰ نیز در مورد سرنوشت [[قوم لوط]] سخن می‌گوید.<ref>سوره فرقان، آیات ۳۵-۴۰؛ علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۳۹۳۴۰.</ref>  

===گناه نیکی‌ها را تباه می‌کند===

در [[تفسیر البرهان]] ذیل آیه ۲۳ از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل شده است در روز [[قیامت]] گروهی می‌آیند که کارهای نیکی به بزرگی کوه‌ها دارند؛ اما [[خداوند]] اعمالشان را باطل می‌کند و این به دلیل آن است که هرگاه کار [[حرام|حرامی]] پیش می‌آمد، به سوی آن خیز برمی‌داشتند.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> در [[روایات|روایاتی]] دیگر آمده است [[غیبت]]، دنیادوستی، [[تکبر]]، خودپسندی، [[حسد]]، [[ریا]] و نپرداختن [[زکات]] موجب باطل شدن و بالانرفتن اعمال می‌شوند.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۱۷-۱۲۲.</ref>

===پذیرش ولایت اهل‌بیت، شرط قبولی اعمال===

در تفسیر [[آیه]] ۲۳، روایاتی نقل شده است که می‌گویند شرط قبولی اعمال، پذیرش [[ولایت]] [[اهل بیت(ع)]] است. [[سید هاشم بحرانی]] برخی از این روایات را در [[البرهان فی تفسیر القرآن|البرهان]] می‌آورد و می‌نویسد تعداد این روایات بیش از آن است که به شمارش بیایند.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۲۲.</ref> همچنین روایاتی ذیل آیه ۲۷ و ۲۸ نقل شده است که واژه «سبیل» را بر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] تطبیق کرده‌اند و از وصایت حضرت امیرالمؤمنین و غصب ولایت ایشان سخن گفته‌اند.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۲۴۱۳۲.</ref>

==شأن نزول: بهانه‌های مشرکان در نپذیرفتن اسلام==

در تفسیر [[المیزان فی تفسیر القرآن|المیزان]] درباره [[شأن نزول]] [[آیه]] ۷ آمده است: عده‌ای از کفار نزد [[پیامبر(ص)]] رفتند تا با او گفتگو کنند و بگویند اگر مال یا منصب می‌خواهد به او بدهند؛ اما پیامبر(ص) سخنان آنان را رد کرد و فرمود آنچه آورده به طمع مال و سلطنت و شهرت نیست، بلکه [[خدا]] او را مأمور کرده تا بشیر و نذیر باشد و رسالت پروردگار را به آنان برساند. کافران وقتی چنین دیدند گفتند چرا فرشته‌ای همراه تو نیست یا چرا باغ و قصری نداری تا تو را از بازار بی‌نیاز کند؟ پس خداوند آیه ۲۰ را نازل کرد که می‌فرماید من بعضی از شما را مایه امتحان بعضی دیگر کردم تا معلوم شود آیا صبر می‌کنید؟ یعنی اگر می‌خواستم همه دنیا را در اختیار رسولم می‌گذاشتم تا دیگر با او مخالفت نکنید.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۱۵، ص۱۹۵-۱۹۶.</ref>

==آیات مشهور==

[[پرونده:محل برخورد دو دریا.jpg|بندانگشتی|۳۳۰px|محل برخورد دو دریای بالتیک و دریای شمال در دانمارک؛ آب این دو دریا با یکدیگر مخلوط نشده است. برخی مخلوط نشدن آب دو دریا را مصداق آیه «مَرَ‌جَ الْبَحْرَ‌ینِ» (آیه ۵۳) دانسته‌اند.]]

*'''وَقَالَ الرَّ‌سُولُ یا رَ‌بِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَٰذَا الْقُرْ‌آنَ مَهْجُورً‌ا''' (آیه ۳۰)

ترجمه: و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] گفت: «پروردگارا، قوم من این قرآن را رها کردند».

از آیات مشهور این [[سوره]] [[آیه]] سی‌ام است<ref>[http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,8897 مهدی غفاری، مهجوریت قرآن.]</ref> که در آن، [[پیامبر(ص)]] از مهجوربودن [[قرآن]] در میان امتش گلایه می‌کند. در [[تفسیر نمونه]] آمده است این شکایت پیامبر امروز نیز ادامه دارد؛ چراکه قرآن به کتابی تشریفاتی تبدیل شده است.<ref>علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۳۶.</ref> [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] می‌نویسد این سخن پیامبر در [[قیامت]] است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۱۵، ص۲۰۵.</ref>

[[پرونده:تابلوی پنجمین روز آفرینش.jpg|220px|بندانگشتی|چپ|تابلوی «پنجمین روز آفرینش» اثر استاد [[محمود فرشچیان|فرشچیان]]]]

*'''وَهُوَ الَّذِی مَرَ‌جَ الْبَحْرَ‌ینِ هَٰذَا عَذْبٌ فُرَ‌اتٌ وَهَٰذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَینَهُمَا بَرْ‌زَخًا وَحِجْرً‌ا مَّحْجُورً‌ا''' (آیه ۵۳)

ترجمه: و اوست کسی که دو دریا را موج‌زنان به سوی هم روان کرد: این یکی شیرین [و] گوارا و آن یکی شور [و] تلخ است؛ و میان آن دو، مانع و حریمی استوار قرار داد.

در تفسیر آمده است این آیه یکی دیگر از مظاهر شگفت انگیز قدرت پروردگار را در جهانِ آفرینش ترسیم می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۱۲۴.</ref> در [[سوره الرحمن]] (آیه ۱۹ و ۲۰) و [[سوره نمل|نمل]] (آیه ۶۱) نیز از این دو دریا سخن گفته شده است.

*'''الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضَ وَمَا بَینَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیامٍ ثُمَّ اسْتَوَیٰ عَلَی الْعَرْ‌شِ''' (آیه ۵۹)

ترجمه: همان کسی که آسمانها و زمین، و آنچه را که میان آن دو است، در شش روز آفرید. آنگاه بر عرش استیلا یافت.

از دیگر آیات مشهور این سوره [[آیه]] ۵۹ است که می‌گوید خداوند آسمان و زمین و مابین آن دو را در شش روز آفرید. این آیه با اندکی تفاوتِ در عبارات، در شش [[سوره]] دیگر تکرار شده است.<ref>سوره اعراف، آیه ۵۴؛ سوره یونس، آیه ۳؛ سوره هود، آیه ۷؛ سوره سجده، آیه ۴؛ سوره ق، آیه ۳۸؛ سوره حدید، آیه ۴.</ref> در آیه نهم [[سوره فصلت]] نیز آمده است خداوند زمین را در دو روز آفرید. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل آیه نهم فصلت درباره مدت زمان خلقت بحث کرده و مراد از روز را در این آیه، پاره‌ای از زمان دانسته است.<ref>طباطبایی، ترجمه المیزان، ۱۹۷۳م، ج۱۷، ص۳۶۲.</ref> تفسیر نمونه نیز «روز» را «دوران» معنا کرده است،<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۱۳۵.</ref> نه روز به معنای ۲۴ ساعت.

درباره فضیلت [[تلاوت]] این [[سوره]]، در تفسیر [[مجمع البیان]] آمده است [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] فرمودند هر کس سوره فرقان را بخواند، در روز [[قیامت]]، در حالی مبعوث می‌شود که به آمدن در قیامت ایمان دارد و هیچ شکی ندارد که آنان که در قبرند، مبعوث می‌شوند. وی همچنین بدون حسابرسی وارد [[بهشت]] می‌شود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۵۰.</ref> همچنین [[شیخ صدوق]] می‌نویسد [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] فرمودند قرائت سوره فرقان را رها مکن، زیرا هر کس سوره فرقان را در شب تلاوت کند، خداوند هیچ وقت او را [[عذاب]] نمی‌کند و از او حسابرسی نمی‌کند و او را در [[فردوس]] اعلی منزل می‌دهد.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۵۰ </ref>

[[آیه]] ۴۸ سوره فرقان را جزو [[آیات الاحکام]] برشمرده‌اند. گفته شده است از این آیه، پاک‌بودن (طاهر) و پاک‌کننده بودنِ (مطهِّربودن) آب برداشت می‌شود: «وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورً‌ا: از آسمان، آبی پاک فرود آوردیم».<ref>ایروانی، دروس تمهیدیه، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۴۱.</ref>