"عمرو بن عاص" کے نسخوں کے درمیان فرق
imported>Mabbassi نیا صفحہ: عمرو بن عاص (۴۳ق./۶۶۴م.) رسول خدا کے سخت ترین دشمنوں میں سے تھا جس نے فتح مکہ سے کچھ عرصہ پہلے [... |
imported>Mabbassi مکوئی خلاصۂ ترمیم نہیں |
||
| سطر 1: | سطر 1: | ||
[[عمرو بن عاص]] (۴۳ق./۶۶۴م.) [[رسول خدا]] کے سخت ترین دشمنوں میں سے تھا جس نے [[فتح مکہ]] سے کچھ عرصہ پہلے [[اسلام]] قبول کیا ۔سیرت نگاروں نے اسے [[صحابہ]] کی فہرست میں شمار کیا ہے ۔ [[امام علی(ع)]] سے دشمنی اور جنگوں میں [[حضرت علی]] سے فریب کاریوں کی وجہ سے [[شیعوں]] کے نزدیک منفور شخص ہے ۔کہتے ہیں کہ [[معاویہ بن ابی سفیان]] کی طرف سے [[حضرت علی]] کے خلاف پیراہن عثمان سمیت بہت سے حیلوں کی نقشہ سازی میں شامل رہا ۔ [[جنگ صفین]] میں معاویہ کے لشکر کے سرداروں میں سے تھا نیز اس جنگ میں نیزوں پر [[قرآن]] بلند کرنے کی سازش کی نسبت اسی کی طرف دی جاتی ہے ۔[[جنگ نہروان]] کے حکمیت کے معاملے میں معاویہ کا نمائندہ تھا ۔ | [[عمرو بن عاص]] (۴۳ق./۶۶۴م.) [[رسول خدا]] کے سخت ترین دشمنوں میں سے تھا جس نے [[فتح مکہ]] سے کچھ عرصہ پہلے [[اسلام]] قبول کیا ۔سیرت نگاروں نے اسے [[صحابہ]] کی فہرست میں شمار کیا ہے ۔ [[امام علی(ع)]] سے دشمنی اور جنگوں میں [[حضرت علی]] سے فریب کاریوں کی وجہ سے [[شیعوں]] کے نزدیک منفور شخص ہے ۔کہتے ہیں کہ [[معاویہ بن ابی سفیان]] کی طرف سے [[حضرت علی]] کے خلاف پیراہن عثمان سمیت بہت سے حیلوں کی نقشہ سازی میں شامل رہا ۔ [[جنگ صفین]] میں معاویہ کے لشکر کے سرداروں میں سے تھا نیز اس جنگ میں نیزوں پر [[قرآن]] بلند کرنے کی سازش کی نسبت اسی کی طرف دی جاتی ہے ۔[[جنگ نہروان]] کے حکمیت کے معاملے میں معاویہ کا نمائندہ تھا ۔ | ||
==نَسَب == | |||
مؤلفین اس کا نسب یوں ذکر کیا ہے: عمرو بن العاص بن وائل بن ہاشم بن سعید بن سہم بن عمرو بن ہصیص بن کعب بن لؤی قرشی سہمی اور کنیت ابوعبدالله تھی۔<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۱۸۵.</ref> عرب کی سیرت نگاری کے منابع میں عرب کا چالاک ترین شخص کہا گیا ہے ۔ فارسی کے بہت سے مآخذ اسے «عمرو عاص» کہتے ہیں ۔ | |||
==دورۂ پیامبر(ص)== | |||
عمرو سال ۸ قمری سال ۸ق میں فتح مکہ اور اسلام کی مکمل کامیابی سے کچھ ہی مدت پہلے مسلمان ہوا۔ <ref>نک: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۱۸۵.</ref>بعض محققین نے اسکے اسلام قبول کرنے کے سبب میں تصریح کی ہے : | |||
<!-- | |||
در سالهای نزدیک پیروزی کامل اسلام بر عربستان و فتح مکه این پیشبینی که پیامبر اسلام(ص) در دعوت خویش موفق خواهد شد برای کسانی مثل خالد بن ولید، عثمان بن طلحه و کسی مانند عمرو عاص چندان سخت نبود.<ref>دائرة المعارف اسلام، A. J. WENSINCK، ذیل مدخل «AMR B. AS»، ج۱، ص۴۷۳.</ref>داستانی در منابع از خود او نقل شده که بنابر آن، او وقتی فهمید اسلام بر مکه و عربستان غالب خواهد شد، به حبشه پناه برد و نجاشی شاه حبشه نزد او از صدق پیامبر اکرم(ص) در دعوت خویش سخن گفت و عمرو را تشویق کرد که اسلام بیاورد و او همانجا اسلام آورد و به مدینه نزد پیامبر(ص)رفت.<ref> واقدی، الطبقات الکبری/ترجمه،ج۷،ص:۵۰۱.</ref> | |||
پس از اسلام آوردن عمرو، پیامبر(ص) او را به سوی قوم پدرش عاص فرستاد تا آنها را به اسلام دعوت کند. عمرو در چند ماموریت نظامی از جمله [[ذات السلاسل]] شرکت جست و سپس برای ماموریتی تبلیغی به عمان رفت و بعد از مدتی والی آنجا شد و تا وفات پیامبر(ص)در همین مقام ماند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۱۸۶.</ref> | |||
==دوره پس از پیامبر(ص)== | |||
عمرو در دوره ابوبکر در فتح مناطقی از فلسطین نقش مهمی داشت.<ref>دائرة المعارف اسلام، A. J. WENSINCK، ذیل مدخل «AMR B. AS»، ج۱، ص۴۷۳.</ref>اما شهرت او در منابع تاریخی غربی بیشتر به سبب فتح سرزمین مصر در دوره عمر بن خطاب است.<ref>دائرة المعارف اسلام، A. J. WENSINCK، ذیل مدخل «AMR B. AS»، ج۱، ص۴۷۳.</ref>عمر بن خطاب او را به حکومت فلسطین و نواحی آن گماشت. سپس برای او نوشت که به مصر برود. عمرو عاص همراه سه هزار و پانصد سپاهی مسلمان مصر را فتح کرد و عمر او را به حکومت مصر گماشت و تا مرگ خود او را تغییر نداد.<ref>الطبقات الکبری/ترجمه،ج۷،ص:۵۰۱.</ref>پس از مرگ عمر چند سالی همچنان حاکم مصر بود. سپس عثمان بن عفان او را بر کنار کرد و عبد الله بن سعد بن ابی سرح را بر حکومت مصر گماشت. عمرو عاص به مدینه آمد و همان جا بود و هنگام شورش مردم علیه عثمان به شام رفت و در مزرعه خود به نام سبع که در فلسطین بود اقامت کرد.<ref>الطبقات الکبری/ترجمه،ج۷،ص:۵۰۱.</ref> | |||
عمرو عاص در این هنگام با اقامت در این مزرعه به اصطلاح خود از فتنه و آشوب کناره گرفته بود.<ref> اخبارالطوال/ترجمه،ص:۱۹۵.</ref> | |||
پس از کشته شدن عثمان، عمرو عاص پیش معاویه رفت و همراه او به خونخواهی عثمان پرداخت و همراه او در جنگ صفین شرکت کرد. سپس معاویه او را به حکومت مصر گماشت. همچنان حاکم مصر بود و سرانجام به روز عید فطر سال ۴۳ق. درگذشت و در مقطّم که گورستان مردم مصر و بر دامنه کوه است به خاک سپرده شد.<ref>الطبقات الکبری/ترجمه،ج۷،ص:۵۰۲.</ref> | |||
==نقش عمرو عاص در جنگ با امام علی(ع)== | |||
بنابر منابع تاریخ اسلام، عمرو عاص در ماجرای نزاع معاویه با امام علی(ع)، مشاور معاویه بود و بسیاری از نقشهها و حیلههای سپاه شام را خود طراحی میکرد. از جمله گفتهاند هنگامی که عثمان کشته شد و علی(ع) به اصرار غالب مسلمانان خلافت را پذیرفت، علی(ع) پیکی سوی معاویه فرستاد و از او خواست تا مانند دیگر مسلمانان بیعت کند. معاویه در پی اعلام خلافت خود بود و بدین رو پاسخی نداد و با عمرو عاص مشورت کرد. عمرو بدو گفت که تو نه سابقه علی در اسلام و نه توانایی رقابت با او را داری. بدین رو ابتدا باید علی را در میان شامیان به عنوان قاتل عثمان معرفی کنی و به خونخواهی عثمان برخیزی و بدین طریق راه را برای ادعای خلافت برای خود باز کنی. معاویه پذیرفت و با نقشهای که با عمرو عاص کشید، در شام تبلیغ کرد که علی(ع) قاتل عثمان است و با [[پیراهن عثمان|بهانه کردن خون]] عثمان زمینه را برای جنگ با علی(ع) و اعلام ادعای خلافت خود باز کرد. عمرو در مقابل همکاری با معاویه از او قول گرفته بود که والی مصر شود.<ref> نک: پیکار صفین/ترجمه،ص:۶۰؛ دینوری، اخبارالطوال/ترجمه،ص:۱۹۴-۱۹۸.</ref> | |||
علی(ع) پس از اطلاع از نقشه معاویه و عمرو عاص، به آنان نامه نوشت و در نامه به عمرو به او هشدار داد که همکاری با معاویه به صلاح او نیست ولی عمرو عاص در پاسخ از علی(ع) خواست تا از خلافت کناره گیرد و کار را به شورا بسپارد.<ref>اخبارالطوال/ترجمه،ص:۲۰۴</ref><br /> | |||
عمرو در جنگ صفین، مشاور و از فرماندهان ارشد سپاه معاویه و گویا فرمانده سواره نظام بود.<ref>اخبارالطوال/ترجمه،ص:۲۱۳.</ref>به نقل برخی منابع، عمرو در جنگ صفین با علی(ع) رو به رو شد و هنگامی که علی(ع) قصد حمله به او را داشت، عورت خود را آشکار کرد و علی(ع) از او رو برگرداند و بدین ترتیب، عمرو از مرگ حتمی نجات یافت.<ref>آفرینش و تاریخ/ترجمه،ج۲،ص:۸۸۱؛ اخبارالطوال/ترجمه،ص:۲۱۹.</ref><br /> | |||
در جنگ صفین وقتی گروهی به فرماندهی مالک اشتر نخعی مقاومت سپاه شام را شکست و چیزی به پیروزی کامل سپاه علی(ع) نمانده بود، عمرو به معاویه پیشنهاد کرد که میان لشکر او قرآن پخش کنند و لشکریان قرآن را بر نیزه و تقاضا کنند که جنگ متوقف شود و قرآن میان آنها داوری کند. این حیله عمرو عاص باعث شد تا سپاه شام از شکست رهایی یابد و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] پیش آید.<ref> آفرینش و تاریخ/ترجمه،ج۲،ص:۸۸۱.</ref><br /> | |||
عمرو عاص در ماجرای حکمیت نماینده شام در مقابل [[ابوموسی اشعری]] نماینده کوفه بود. او ابوموسی را راضی کرد که رأی نهایی حکمیت این باشد که هم علی(ع) و هم معاویه از خلافت عزل شوند و کار به شورا سپرده شود. روز اعلام نظر، ابوموسی طبق قرار نخست به منبر رفت و علی(ع) را خلع کرد ولی عمرو بر خلاف قرار، معاویه را به خلافت نصب کرد و بدین ترتیب، [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] به نتیجهای جز نجات سپاه شام از شکست نیانجامید.<ref>نک: اخبار الطوال، ترجمه، ص۲۴۰-۲۴۶.</ref> | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس۲}} | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | |||
*دینوری، ابن قتیبه(۲۷۶)، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چ چهارم، ۱۳۷۱ش. | |||
*ابن عبدالبر(م. ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲. | |||
*ابن مزاحم، نصر (م ۲۱۲)،وقعة صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ دوم، ۱۳۷۰ش. | |||
*مطهر بن طاهر مقدسی، آفرینش و تاریخ، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، چ اول، ۱۳۷۴ | |||
*ابن سعد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴ش. | |||
{{چپ چین}} | |||
*Gibb, H.A.R. ,''E.I.'' ,second ed. Leiden: E. J. Brill, 1986. | |||
{{پایان}} | |||
[[en:‘Amr b. al-‘As]] | |||
[[id:Amru bin Ash]] | |||
نسخہ بمطابق 14:23، 30 مارچ 2017ء
عمرو بن عاص (۴۳ق./۶۶۴م.) رسول خدا کے سخت ترین دشمنوں میں سے تھا جس نے فتح مکہ سے کچھ عرصہ پہلے اسلام قبول کیا ۔سیرت نگاروں نے اسے صحابہ کی فہرست میں شمار کیا ہے ۔ امام علی(ع) سے دشمنی اور جنگوں میں حضرت علی سے فریب کاریوں کی وجہ سے شیعوں کے نزدیک منفور شخص ہے ۔کہتے ہیں کہ معاویہ بن ابی سفیان کی طرف سے حضرت علی کے خلاف پیراہن عثمان سمیت بہت سے حیلوں کی نقشہ سازی میں شامل رہا ۔ جنگ صفین میں معاویہ کے لشکر کے سرداروں میں سے تھا نیز اس جنگ میں نیزوں پر قرآن بلند کرنے کی سازش کی نسبت اسی کی طرف دی جاتی ہے ۔جنگ نہروان کے حکمیت کے معاملے میں معاویہ کا نمائندہ تھا ۔
نَسَب
مؤلفین اس کا نسب یوں ذکر کیا ہے: عمرو بن العاص بن وائل بن ہاشم بن سعید بن سہم بن عمرو بن ہصیص بن کعب بن لؤی قرشی سہمی اور کنیت ابوعبدالله تھی۔[1] عرب کی سیرت نگاری کے منابع میں عرب کا چالاک ترین شخص کہا گیا ہے ۔ فارسی کے بہت سے مآخذ اسے «عمرو عاص» کہتے ہیں ۔
دورۂ پیامبر(ص)
عمرو سال ۸ قمری سال ۸ق میں فتح مکہ اور اسلام کی مکمل کامیابی سے کچھ ہی مدت پہلے مسلمان ہوا۔ [2]بعض محققین نے اسکے اسلام قبول کرنے کے سبب میں تصریح کی ہے :