"نجف" کے نسخوں کے درمیان فرق

این قصر توسط نعمان بن امرؤالقیس، از پادشاهان لخم، برای اقامت یزدگرد یا بهرام در دو کیلومتری نجف ساخته شد.

تا چندی پیش برخی از پایه‌های آن قصر باقی بود اما امروزه اثری از آن نیست.

* قلعه نجف

نجف دارای قلعهای مستحکم از عصر عثمانیها بود که حاج محمد حسین خان صدر اعظم اصفهانی دیوار آن را تجدید کرده و دو در نیز برای آن گذارده بود. دروازه نجف در کنار دیوار قلعه قرار داشت و اطراف آن را بازارها تشکیل میدادند. یکی از راه‌های ورودی صحن نیز از همین قلعه باز میشد.

به علت توسعه اطراف صحن، این قلعه تخریب شده و اثری از آن نیست.

*صفه صافی صفا

در منتهی الیه مغرب شهر نجف مرقد و مقام بزرگی قرار دارد که به صفه صفا معروف است.

صافی صفا در جوار مقام [[امام سجاد (ع)]] واقع شده و هم چنان پا برجاست.

*تکیه بکتاشیه

درکنار صحن مطهر، تکیهای توسط عثمانیها ساخته شد که به فرقه بکتاشیه تعلق داشت و شیخها و پیروان این فرقه در آن جا ساکن میشدند.

تکیه بکتاشیه را برای توسعه حرم تخریب کردهاند.

*مقبره ذی الکفل

در ۴۰ کیلومتری جاده نجف- [[حله]]، در کنار [[فرات]]، در یک آبادی به نام «ذیالکفل» پیامبر [[بنی اسرائیل]] دفن شده است. این پیامبر چون کفیل یهودیان بود او را ذی الکفل میخواندند. در این آبادی قلعه آجری کوچکی است و قبر [[ذی الکفل]] داخل آن قرار دارد. یهودیان در قرن گذشته در آن منطقه بناهایی ساختهاند، ساکنان آن ناحیه که یهودی و عرب بودند، بعدها همه به [[فلسطین]] رفتند. هرساله زائران یهود از نقاط مختلف به این جا میآمدند و یک ماه در آن جا ساکن میشدند. در پشت این مقبره مسجدی است که گفته می‌شود چهار نفر از حواریان در آن جا به خاک سپرده شدهاند و قبر دختر ذی الکفل هم آن جا واقع است.

در کنار شط، بالاتر از آبادی ذی الکفل، تپهای قرار دارد که بر فراز آن برجی از آجر ساخته شده و دارای سرداب و زیرزمین است. گویند [[حضرت ابراهیم]] را از این محل به آتش انداختهاند. این برج و تپه از آثار شهر باستانی بابل است و با وجود تخریب و فرسودگی هم چنان استوار مانده است.

==فضایل و جایگاه==

برای شهر مقدس نجف فضایل فراوانی نقل کردهاند. از آن جمله است:

#از امام امیرالمؤمنین(ع) نقل است: «اول مکانی که در آن خدا را عبادت کردهاند پشت [[کوفه]] (نجف) است؛ زیرا در آن جا ملائکه به فرمان خداوند آدم را سجده کردند.»<ref>بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۲۳۲.</ref>

# گویند حضرت [[ابراهیم]] در این شهر ساکن شد و با اقامت او برکت و رحمت بر این سرزمین نازل گردید.

# از [[امام صادق (ع)]] نقل شده است: «هفتاد هزار شهید از این سرزمین بدون حساب محشور میشوند.»

# از [[امام صادق (ع)]] نقل شده است: «امیرالمؤمنین(ع) [[کوفه]](نجف) را مقدس و حرم اعلام کرد همان گونه که [[حضرت ابراهیم]] بیت اللَّه الحرام و [[پیامبر(ص)]] مدینه را حرم قرار داد.»<ref>ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۱۴ به نقل از فرحة الغری، ص۹.</ref>

# از [[امام صادق (ع)]] نقل شده است: «ما شما را به پشت کوفه سفارش میکنیم. در آن جا قبری است که هر بیماری به آن جا رود خداوند او را شفا میدهد.»

# از [[امام صادق (ع)]] روایت است: «بخش شرقی (سمت راست) کوفه، باغی از باغهای بهشت است.»

#از امیرالمؤمنین(ع) نقل است: «اگر پرده از روی شما بردارند، ارواح مؤمنین را می‌بینید که در این صحرا (صحرای نجف) دسته دسته هستند و به زیارت یکدیگر رفته و با هم سخن میگویند. روح هر مؤمنی در این جا و روح هر کافری در برهوت است.»<ref>بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۲۳۵.</ref>

علاوه بر مرقد مطهر [[امام علی(ع)]] در شهر نجف، مزارات دیگری نیز در این شهر وجود دارد.

قبر حضرت [[آدم]]، [[نوح]]، [[هود]] و [[صالح]] در این شهر واقع شده است.

[[قبرستان وادی‌السلام]]، قبرستان کهن و تاریخی نجف اشرف، در شمال شرقی شهر واقع است و بیست کیلومتر مربع مساحت دارد. مقبره حضرت هود و صالح و قبر بسیاری از علما و سادات و هم‌چنین مقامهای [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] و [[امام صادق (ع)]] و [[امام سجاد (ع)]] در آنجا است.

برای این قبرستان فضایل زیادی نقل شده است از جمله:

امام علی (ع) می‌فرماید: «در این سرزمین ارواح مؤمنان دسته دسته با یکدیگر صحبت میکنند و هر مؤمنی در هر جایی از زمین بمیرد به او گفته می‌شود: «به وادی السلام ملحق شو که وادی السلام جایگاهی از بهشت است».

===قبرهای صحابه و تابعین===

در نجف اشرف برخی از صحابه، تابعین و یاران امام علی (ع) و نواده‌های امامان به خاک سپرده شده‌اند. بسیاری از اینها در ثویه، سه کیلومتری نجف بین راه [[مسجد حنانه]] و [[مسجد کوفه]]، دفن هستند. این افراد عبارتند از:

* [[سهل بن حنیف]]

* [[عبیدالله بن ابی رافع]]

* [[رشید هجری]]

* [[عبداللَّه بن ابی اوفی]]

* [[عبدالله بن یقطر]]

*[[صعصعة بن صوحان]]

* [[سلیم بن قیس هلالی]]

علاوه بر این افراد، افرادی چون [[ابوموسی اشعری]]، [[زیاد بن ابیه]]، [[مغیرة بن شعبه]]، [[داود بن حسن مثنی]]، [[حسن مکفوف]] نیز در این منطقه مدفونند.

===مقبره عالمان و بزرگان دین===

قبر وی کنار باب الطوسی حرم مطهر و در «شارع الطوسی» قرار دارد.

* [[علامه حلّی]]

وی در حجرهای میان ایوان طلای صحن مرقد امام علی (ع) به خاک سپرده شده است.

وی و در ایوان حرم امام علی (ع) داخل اتاقی در کنار مناره جنوبی دفن شد.

* [[شیخ محمد حسن نجفی]] صاحب جواهر

وی در محله عماره به خاک سپرده شد.

* [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]]

آرامگاه سید محمدمهدی طباطبایی، معروف به بحرالعلوم، و فرزندان او کنار آستان شیخ طوسی قرار دارد.

شیخ مرتضی انصاری دزفولی در دالان باب القبلة در سمت جنوبی صحن مطهر به خاک سپرده شد.

* [[ملا مهدی نراقی|ملا مهدی]] و پسرش [[ملا احمد نراقی]]

قبر این دو عالم نزدیک ایوان بزرگی است که در ضلع شمالی حرم واقع است.

سید محمد حسن فرزند میرزا محمود، صاحب فتوای معروف [[نهضت تنباکو|تحریم تنباکو]] در مدرسه‎ای بیرون از صحن مطهر، قسمت شرقی باب طوسی دفن است.

قبر او در صحن امام، در سومین ایوان شرقی باب القبله، واقع است.

* [[سید اسداللَّه شفتی]]

وی در صحن امام، در اولین مقبره شرقی باب القبله، به خاک سپردند.

شیخ عباس محدث قمی، صاحب کتابهای مشهور [[مفاتیح الجنان]] و [[منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب)|منتهی‌الآمال]] است. وی در کنار استادش میرزا حسین نوری دفن شد.

وی در صحن، در پنجمین مقبره جنوبی درب بازار، به خاک سپرده شد. وی در جریان انقلاب مشروطیت از اندیشمندان و متفکران سیاسی معاصر به شمار میرفت. کتاب [[تنبیه الامه و تنزیه المله]] وی حاوی اندیشه‌های سیاسی او درباره مشروطیت است.

* [[سید ابوالحسن اصفهانی]]

* [[مقداد بن عبدالله حلی]]، صاحب العرفان فی فقه القرآن

* [[عبدالعال کرکی]]، معروف به محقق ثانی و شهید ثالث در عهد سلطان طهماسب اول صفوی.

==== [[آل بویه]]====

* [[عضدالدوله دیلمی]]

* شرف الدوله (فرزند عضدالدوله)

* بهاء الدوله(فرزند عضدالدوله)

* بدرالدین حسنویه(حاکم همدان، دینور، بروجرد و نهاوند در دوره عضد الدوله)

* فخر الملک ابوغالب(وزیر سلطان الدوله بویهی)

* ابوالقاسم حسین بن علی(وزیر شرف الدوله بویهی)

* شرف الدین انوشیروان بن خالد(از وزیران عصر [[آل بویه]].)

آل حمدان از پادشاهان شیعی و از مجاهدان بزرگ قرن پنجم و ششم هجری در شام هستند. نقش آنها در نهضت مقاومت و مقابله با تجاوز نیروهای بیزانس سرنوشت ساز بود. از معروف‌ترین پادشاهان آن سلسله می‌توان سیف الدوله حمدانی و ناصرالدوله را نام برد. به گفته شیخ [[علی کاشف الغطاء]]؛ آل حمدان مُرده‌های خود را از شام، [[حلب]]، [[موصل]] به نجف انتقال می‌دادند و در حرم دفن می‌کردند.

ایلخانان مغول از دولتهای مسلمان و شیعی حاکم در ایران هستند که در قرن هشتم و نهم در عراق حکومت میکردند. برخی از دولت مردان ایلخانی، جلایری و تیموری در حرم مطهر دفن شده‌اند؛ اما مکان آنها امروزه مشخص نیست. [[هبة الدین شهرستانی]]، قبر تیمور لنگ، مؤسس سلسله تیموریان، را در کنار قبر شیخ طوسی در سرداب دیده است.

====پادشاهان ورجال قاجاریه====

برخی از پادشاهان و رجال قاجار که در حرم و صحن مطهر به خاک سپرده شده‌اند عبارتند از:

*[[آقاخان محلاتی]] رهبر فرقه [[اسماعیلیه]]

در نجف مساجد متعددی وجود دارد که برخی از آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است از جمله:

این مسجد ابتدا منزل مسکونی [[شیخ طوسی]] بود. او وصیت کرد که پس از مرگش او را در آن جا به خاک بسپارند و محل آن را به مسجد تبدیل کنند. این مسجد، که امروزه در نجف مشهور و معروف است، در محله «المشراق» شمال صحن قرار دارد.

*'''[[مسجد هندی]]'''

از بزرگ‌ترین مسجدهای نجف است که نمازگزاران بسیار زیادی دارد. مسجد هندی در ۱۳۲۳ق تجدید بنا شد و بنای بسیار محکم و استوار دارد. هر ساله مراسم عزاداری‌های محرم در آن برپا می‌شود. علامه [[سید محسن حکیم]] در عصر حاضر ساختمان آن را توسعه داده است.

این مسجد در محله «حویش» قرار دارد و با مساعدت و نظارت [[شیخ مرتضی انصاری]] ساخته شده است. بزرگان و عالمان حوزه علمیه نجف برخی از کلاسهای درس خود را در این مسجد برگزار می‌کنند. [[سید محمد کاظم طباطبایی]]، از عالمان عصر قاجار، و [[امام خمینی]] از جمله کسانی بودند که در این مسجد تدریس میکردند.

این مسجد به [[محقق کرکی]]، از عالمان عصر [[صفویه|صفوی]]، منسوب است که در ۱۳۷۶ق تعمیر و بازسازی شد.

*'''مسجد عمران بن شاهین'''

از قدیمی‌ترین مساجد نجف است و به [[عمران بن شاهین]]، از حاکمان عصر [[آل بویه]] در قرن چهارم، منسوب است. این مسجد در ورودی صحن، از سمت باب طوسی، قرار دارد.

در شرق صحن واقع است و حوزه درس و بحث [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت اللَّه خویی]] بوده است.

این مسجد سابقه طولانی دارد و به علی بن مظفر منسوب است. این مسجد در سال ۱۳۸۰ق توسط حاج شیخ احمد انصاری قمی بازسازی شد.

دیگر مسجدهای معروف نجف عبارت است: مسجد [[آل کاشف الغطاء]]، مسجد جواهری، مسجد الرأس، مسجد حیدری.

*'''مدرسه مقداد سیوری''' (تأسیس:قرن نهم).

از مدارس بسیار قدیمی و مشهور نجف است.

*'''مدرسه ملا عبداللَّه''' (تأسیس:نیمه دوم قرن دهم)

[[ملا عبدالله یزدی]] ‌از دانشمندان بزرگ نجف در قرن دهم که نقابت شهر را نیز بر عهده داشت، این مدرسه را تأسیس کرد.

*'''مدرسه صحن شریف''' ([[مدرسه غرویه]])

[[شاه عباس صفوی]] این مدرسه را در شمال صحن بنا نمود. این مدرسه تا اوائل قرن چهاردهم هجری دایر بود. از آن زمان به بعد به تدریج از وجود طلاب تهی و حجره‌های آن محل نگهداری اسباب و وسائل صحن و لوازم خدام حرم گردید. از همین روی به تدریج کلمه مدرسه از آن برداشته شد و به دارالضیافة نامگذاری گردید.

*'''مدرسه صدر'''

از مدارس وسیع و بزرگ نجف است در بازار بزرگ نجف (السوق الکبیر) که منتهی به صحن حرم میشود، واقع شده است.

*'''مدرسه معتمد''' (مدرسه [[محمد حسین کاشف الغطا|شیخ محمد حسین کاشف الغطاء]])

این مدرسه در محله عماره واقع شده که توسط یکی از وزرای عهد قاجار به نام معتمدالدوله و با مساعدت و کمک شیخ موسی کاشفالغطاء فرزند علامه شیخ جعفر بنا گردیده است.

*'''مدرسه مهدیه''' (شیخ مهدی)

در محله مشراق و مقابل مقبره علامه سید مهدی [[بحرالعلوم]] و [[شیخ طوسی]] و در مجاورت مدرسه قوام واقع شده است.

*'''مدرسه قوام''' (تأسیس:۱۳۰۰ ه‍.ق)

مدرسه مشهور و بزرگی است که مدرسه فتحیه نیز خوانده میشود.

*'''مدرسه ایروانی''' (تأسیس:۱۳۰۷ ه‍.ق)

این مدرسه در دوران صدام تخریب شد.

*'''مدرسه میرزا حسن شیرازی'''

این مدرسه کوچک جنب باب طوسی (یکی از درهای صحن مطهر) قرار دارد.

*'''مدرسه بزرگ میرزا حسین خلیلی'''

این مدرسه در محله عماره بود که در سال ۱۳۶۷ ه. ش. توسط رژیم بعثی صدام تخریب و موقوفاتش مصادره گردید.

*'''مدرسه بخاری'''

در محله حویش و متصل به مدرسه بزرگ آخوند خراسانی است که توسط شیخ کاظم بخاری بنا گردید.

*'''مدرسه شربیانی'''

از مدارس مشهور نجف بوده و در محله حویش قرار دارد.

*'''مدرسه بزرگ آخوند خراسانی'''

مدرسه وسیعی در محله حویش میباشد.

*'''مدرسه کوچک آخوند خراسانی''' (تأسیس: ۱۳۲۸ ه‍.ق)

در محله براق واقع شده است.

*'''مدرسه قزوینی'''

این مدرسه در محله عماره و نزدیک مسجد مشهور هندی در سال ۱۳۲۴ ه. ق. تأسیس و در سال ۱۳۸۴ ه. ق.

تجدید بنا شد و در قیام شعبان ۱۴۱۲ ه. ق.، نیروهای بعثی این مدرسه را با دینامیت منفجر و کتابخانه‌اش را به آتش کشیدند.

*'''مدرسه بادکوبه‌ای'''

این مدرسه در محله مشراق واقع است.

*'''مدرسه سید محمد کاظم طباطبائی یزدی'''

مدرسه مذکور از مشهورترین، بزرگترین و بهترین مدارس نجف میباشد. این مدرسه در محله حویش قرار دارد.

*'''مدرسه هندی''' (تأسیس: ۱۳۲۸ ه‍.ق.)

این مدرسه در محله مشراق قرار دارد.

*'''مدرسه سید عبداللَّه شیرازی''' (تأسیس:۱۳۷۲ ه‍.ق)

*'''[[مدرسه آیت الله بروجردی نجف|مدرسه بزرگ بروجردی]]''' (تأسیس:۱۳۷۳ ه‍.ق)

این مدرسه به توصیه [[سید حسین طباطبائی بروجردی|آیت الله بروجردی]] قدس سره و با مباشرت [[شیخ نصراللَّه خلخالی]] احداث گردید. این مدرسه در محله براق قرار دارد.

* '''مدرسه دار الحکمه'''

این مدرسه به امر [[سید محسن طباطبائی حکیم|آیت الله حکیم]] احداث شد و نیروهای صدام پس از [[انتفاضه شعبانیه]] این مدرسه را تخریب کردند. این مدرسه پس از دوران صدام مجدداً ساخته شد و در شهریور ۱۳۹۲ بازگشایی شد.<ref>[http://www.alhikmeh.org/news/?p=9430 بعد هدمها.. السید الحکیم (مدّ ظله) یفتتح‌دار الحکمة من جدید]</ref>

* '''مدرسه دار العلم'''

این مدرسه به امر [[سید ابوالقاسم خویی| آیت الله خوئی]] احداث شد و نیروهای صدام پس از [[انتفاضه شعبانیه]] این مدرسه را تخریب کردند.

* '''مدرسه [[محمد جواد بلاغی|علامه بلاغی]]'''

این مدرسه به امر [[سید علی سیستانی| آیت الله سیستانی]] تأسیس شده است.

*'''مدرسه «دانشگاه دینی نجف»'''

این مدرسه در محله «حی السعد»، در مسیر کوفه به نجف واقع شده. سید محمد کلانتر یکی از بزرگان نجف اقدام به تأسیس این مجتمع علمی نمود.

برخورداری از برنامه منظم درسی به همراه امتحانات و تشویق طلاب ممتاز از خصایص این مدرسه بوده و در حال حاضر بزرگترین و مهمترین مدرسه دینی نجف است.

مدرسه طاهریه، رحباوی، جوهرچی، عاملی‌ها، عبدالعزیز بغدادی، افغانیها، کلباسی، علویه، مرتضویه، منتدی النشر.

==کتابخانه‌های نجف==

*'''کتابخانه علوی'''

{{اصلی|مکتبة الروضة الحیدریة (نجف)}}

این کتابخانه به نامهای «الحیدریه»، «الخزانة الغرویه» و «مکتبة الصحن» نیز خوانده میشود.

تاریخ ایجاد آن حداقل به قرن چهارم هجری و یا قبل از آن باز می‌گردد. [[عضدالدوله دیلمی]] از کسانی است که در ایجاد و توسعه آن نقش داشته است.

در قرن هشتم هجری به سال ۷۵۵ ه. ق. کتابخانه دچار آتش‌سوزی گشت و بسیاری از کتابهای آن از جمله مصحف شریف [[قرآن]] در سه جلد به خط مبارک [[امام علی (ع)]]، در آتش‌سوزی از میان رفت. اما با کوشش علما این کتابخانه مجدداً احیا شد.

بعدها در اثر بی‌توجهی، این کتابخانه به تدریج اهمیت خود را از دست داد و بسیاری از کتابهای آن خارج گردید و یا از میان رفت، به گونه‌ای که امروز جز اندکی بسیار ناچیز از آن مخزن گرانبها، باقی نمانده است.

*'''کتابخانه امام امیرالمؤمنین (ع)'''

{{اصلی|مکتبة الامام امیرالمؤمنین العامة (نجف)}}

[[کتابخانه امام امیرالمؤمنین]] در سال ۱۳۷۳ ه‍.ق در روز مبارک [[عید غدیر]] به همت [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] تأسیس گردید. و یکی از غنی‌ترین، و معتبرترین کتابخانه‌های شهر نجف است.

*'''کتابخانه آیت اللَّه حکیم'''

{{اصلی|مکتبة الامام الحکیم العامة (نجف)}}

[[کتابخانه آیت الله حکیم]] از مراکز علمی و فرهنگی در نجف و در نزدیکی [[حرم امیرالمؤمنین]]. این کتابخانه به دست [[سید محسن حکیم]] بنا نهاده شد.

*'''کتابخانه حسینیه شوشتری‌ها'''

از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های نجف بوده و توسط حاج میرزا علی محمد نجف آبادی در اواخر قرن سیزدهم تأسیس گردید.

* '''کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی'''

آاق بزرگ تهرانی در طول چندین سال تحقیق و تتبّع، کتابهای ارزشمند بسیاری از اقصی نقاط عالم به ویژه [[مصر]] و [[ایران]] فراهم آورد و در کتابخانه شخصی خود قرار داد و در سال ۱۳۷۵ق، کتابهای خود را وقف عام نمود.

مجموع کتابهای وی ۵۰۰۰ جلد از جمله ۱۰۰ نسخه خطی کم‌نظیر بود.

*'''کتابخانه مدرسه صدر'''

در ابتدای قرن سیزدهم توسط حاج محمد حسین خان صدراعظم تأسیس شد و در آن عصر از مشهورترین کتابخانه‌های نجف بود. اما سهل‌انگاری باعث شد که بسیاری از کتاب‌های این کتابخانه مفقود شود و امروزه این کتابخانه، قابل توجه نیست.

*'''کتابخانه امام حسن مجتبی (ع)'''

این کتابخانه با ساختمانی زیبا در انتهای شارع الرسول بنا شده است. بنیانگذار این کتابخانه صدر [[شیخ باقر شریف قریشی]] است.

کتابخانه علامه [[محمد حسین کاشف الغطا|شیخ محمد حسین کاشف الغطاء]]، کتابخانه مدرسه قوام، کتابخانه مدرسه خلیلی، کتابخانه مدرسه [[محمدکاظم خراسانی|آخوندخراسانی]]، کتابخانه مدرسه [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی|سیدمحمد کاظم یزدی]]، و کتابخانه [[سید حسین طباطبائی بروجردی|آیت اللَّه بروجردی]] نیز از کتابخانه‌های مهم نجف به شمار می‌رود.