"لا فتی الا علی" کے نسخوں کے درمیان فرق

شیعہ اور اہل سنت کی منقول روایات کے مطابق [[جنگ احد]] میں حضرت علیؑ جب پیغمبر اکرمؐ کی دفاع کررہے تھے تو اس دوران آسمان سے ایک آواز آئی «{{عربی||لا سَیفَ اِلاّ ذُوالفَقار و لا فَتی اِلاّ عَلی}}» یعنی ذوالفقار کے سوا کوئی تلوار نہیں اور علیؑ کے سوا کوئی جوانمرد نہیں۔<ref>ملاحظہ کریں: کلینی، الکافی، 1407ق، ج8، ص110؛ شیخ صدوق، امالی، 1376ش، ص200؛ شیخ مفید، الارشاد، 1413ق، ج1، ص87؛ شیخ طوسی، امالی، 1414ق، ص143؛ ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج2، ص100؛ طبری، تاریخ الطبری، 1387ق، ج2، ص514.</ref> بعض روایات میں کہا گیا ہے ندا دینے والا فرشتہ جناب [[جبرئیل امینؑ]]  تھے<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، 1378ش، ج1، ص85.</ref> بعض کتابوں میں اس فرشتے کا نام رضوان<ref>شیخ مفید، الارشاد، 1413ق، ج1، ص87؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، 1375ش، ج1، ص128.</ref> اور بعض میں کچھ اور نام ذکر ہیں۔<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، 1385ش، ج1، ص7.</ref>

بعض گزارشات کے تحت یہ واقعہ [[غزوہ بدر|جنگ بَدْر]]<ref>خوارزمی، المناقب، 1411ق، ص167، ح200.</ref> یا [[غزوہ خیبر|خَیْبَر]] میں پیش آیا ہے۔<ref>سبط بن جوری، تذکرة الخواص، 1418ق، ص26.</ref> لیکن [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب (کتاب)|کتاب الغدیر]] کے مؤلف [[علامہ امینی]] اس موضوع سے متعلق [[احادیث]] کی بنیاد پر اس بات کے قائل ہیں کہ یہ واقعہ کئی مرتبہ پیش آیا ہے<ref>امینی، الغدیر، 1416ق، ج2، ص104.</ref>  

بعض روایات کے مطابق حضرت علیؑ نے اس حدیث کے ذریعے اپنی فضیلت کے بارے میں استدلال اور احتجاج کیا ہے۔<ref>شیخ صدوق، الخصال، 1362ش، ج2، ص550؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، 1995م، ج39، ص201.</ref>

[[فائل:لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار.png|تصغیر|قطعه خوشنویسی از عبارت «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار»، اثر فردی به نام فریدالدین]]

علامہ امینی کا کہنا ہے کہ اور [[علم حدیث]] کے دانشوران اس سلسلے میں [[اجماع]] رکھتے ہیں۔<ref>امینی، الغدیر، 1416ق، ج2، ص104.</ref>ساتویں صدی ہجری کی اہل سنت کی کتاب [[کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب (کتاب)|کتاب کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب]] میں اس حدیث کی مختلف روایات کے بارے میں ایک باب بنایا ہے اور کہا ہے کہ محدیثین کا اس پر اتفاق ہے۔<ref>گنجی، کفایة الطالب، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، ص277-280.</ref>اس کے باوجود بعض اہل سنت مؤلفین اس حدیث کو جعلی قرار دیتے ہیں؛<ref>ابن‌جوزی، الموضوعات، 1386ق، ج1، ص381-382.</ref> نیز [[ابن‌ تیمیہ حرانی|ابن‌ تیمیہ]] اس روایت کو جھوٹی قرار دیتے ہیں۔<ref>حلبی، السیرة الحلبیه، دار الکتب العلمیه، ج2، ص321.</ref>  

 

علامه امینی کا کہنا ہے کہ [[حسان بن ثابت|حَسّان بن ثابِت]] نے پیغمبر اکرمؐ کی اجازت سے اس بارے میں ایک نظم پڑھا تھا۔<ref>امینی، الغدیر، 1416ق، ج2، ص105.</ref>  

فارسی شعرا میں [[سعدی]]،<ref>سعدی، کلیات سعدی، 1365ش، قصیده1.</ref> [[خواجوی کرمانی]]<ref>خواجوی کرمانی، دیوان اشعار، 1369ش، ص133.</ref> اور [[عطار نیشابوری]]،<ref>عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، 1376ش، ص34.</ref> نے بھی مختلف اشعار میں اس جملے کو شامل کیا ہے۔

|لا فتی الا علی در جان من|ذوالفقار و سیف او ایمان من<ref>عطار، مظهر العجایب، 1376ش، ص69.</ref>}}

[[شاه نعمت‌الله ولی]]:

|نفس خیر المرسلین است و ولی کردگار|لافتی الّا علی لاسیف الّا ذوالفقار<ref>شاه‌ نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، 1380ش، ص826.</ref>}}

|لا فتی الا علی گویند اهل روزگار|ساکنان آسمان لا سیف الا ذوالفقار<ref>محتشم کاشانی، دیوان محتشم کاشانی، 1387ش، ص25.</ref>}}

[[سید محمدحسین شهریار|شهریار]]:

|نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت|متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را<ref>شهریار، دیوان شهریار، 1385ش، ج1، ص69.</ref> }}

* ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، مدینه، المکتبة السلفیه، 1386ق.

* ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضل‌ها و تسمیة من حل‌ها من الأماثل، تحقیق عمر بن غرامة عمری، بیروت، دار الفکر، 1995م.

* ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.  

* امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، 1416ق.

* حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1427ق.

* خواجوی کرمانی، محمود، دیوان اشعار، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، پاژنگ، 1369ش.

* خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، جامعه مدرسین، 1411ق.

* زروانی، مجتبی، [https://rch.ac.ir/article/Details/11274 «ذوالفقار»]، در جلد 18 دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1392ش.

* سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، 1418ق.

* سعدی، مصلح‌الدین، کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، امیرکبیر، 1365ش.

* شاه‌ نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، 1380ش.

* شهریار، محمدحسین، دیوان شهریار، تهران، نگاه، 1385ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، الاَمالی، تهران، کتابچی، 1376ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، دفتر نشر اسلامی، 1362ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، 1385ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، نشر جهان، 1378ش.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاَمالی، قم، دار الثقافه، 1414ق.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الاِرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.

* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، 1387ق.

* عطار نیشابوری، محمد، مصیبت‌نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران، زوّار، 1356ش.

* عطار نیشابوری، محمد، مظهر العجایب و مظهر الاَسرار، تهران، سنایی، 1376ش.

* فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، 1375ش.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.

* گنجی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، تهران، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، 1404ق.

* محتشم کاشانی، علی بن احمد، دیوان محتشم کاشانی، تهران، نگاه، 1387ش.