"صارف:Hkmimi/تمرین" کے نسخوں کے درمیان فرق

صارف:Hkmimi/تمرین (ماخذ دیکھیں)

نسخہ بمطابق 16:21، 4 دسمبر 2018ء

7,602 بائٹ کا اضافہ ، 4 دسمبر 2018ء

م

کوئی خلاصۂ ترمیم نہیں

بصریویکی متن

Hakimi

confirmed، movedable، protected، منتظمین، templateeditor

8,753

ترامیم

@@ سطر 1: / سطر 1: @@
-==وجہ تسمیہ==
+'''سیل عَرِم'''، سیل بزرگی که به عنوان [[عذاب الهی]] بر [[قوم سبأ]] در [[یمن]] نازل شد. آیه ۱۶ [[سوره سبأ|سوره سبا]]، به این ماجرا اشاره دارد که بر اساس آن، پس از آنکه خداوند پیامبرانی را برای هدایت مردم در مَأرَب، صنعای کنونی، فرستاد و مردم [[پیامبران]] را انکار کردند، سدّ عرم ویران شد و شهر را فراگرفت. وقوع سیل، موجب شد دو باغِ آباد در شرق و غرب شهر، به شوره‌زار تبدیل شود.
-«کُدْر» کا علاقہ مدینہ سے 8 منزل (تقریبا 170 کلومیٹر) کے فاصلے پر واقع ہے۔<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۴۴۱.</ref> اس کا نام بعض نے قَرقَرۃالکُدْر اور بعض نے قرارۃالکدر کہا ہے۔<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۱۰.</ref>اس علاقے میں بنی سلیم قبیلے کا ایک کنواں تھا۔<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۴۴۱.</ref>چونکہ اس علاقے میں غطفان اور بنی سلیم قبیلہ کے لوگ مسلمانوں سے جنگ کرنے کے لیے جمع ہوئے تھے تو اس لیے اس غزوہ کا نام قرقرۃ الکدر پڑ گیا ہے۔<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref> اس واقعے کو «غزوہ قرقرۃ بنی‌سلیم و غطفان» بھی کہا جاتا ہے۔<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۲۴.</ref>
-==واقعہ==
+بنابر پژوهش‌های خاورشناسان و باستان‌شناسان، سیل عرم در شمال شرقی [[صنعا|صنعای]] کنونی در [[یمن]] رخ داده است. زمان واقعه مذکور، سال ۵۳۲ میلادی دانسته شده است.
-سنہ تین ہجری کو قبیلہ بنی سلیم اور قبیلہ غطفان کے بعض لوگ مدینہ پر حملہ کرنے اکھٹے ہوئے اور یہ خبر پیغمبر اکرمؐ تک پہنچی<ref>ابن سعد،الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۱۰.</ref>پیغمبر اکرمؐ نے [[ابن ابی‌مکتوم]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۱۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref> یا ایک روایت کے مطابق محمد بن مسلمہ انصاری<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۳۷۷.</ref> یا سباع بن عرفطہ غفاری<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۴۳.</ref> کو مدینہ میں اپنا جانشین بنا لیا اور خود ایک لشکر لیکر ان کی جانب نکل پڑے<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref> جس کا سپہ سالار امام علیؑ تھے<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref> لیکن مسلمانوں کا لشکر پہنچنے سے پہلے بنی سلیم اور غطفان کے لوگ وہاں سے جا چکے تھے۔ رسول اللہ نے دشمن کی حالت سے آگاہ ہونے کے لیے اپنے افراد کو بلندیوں پر بھیجا اور بعض اونٹ چرانے والے اور بعض چرواہوں سے ان کی ملاقات ہوئی جن میں یسار نامی ایک جوان بھی تھا۔ اصحاب نے ان کو اونٹوں سمیت اپنے ساتھ لے آیا اور رسول اللہؐ کو پیش کیا۔ مسلمان مدینہ واپس لوٹے اور صرار کے مقام پر مال غنیمت تقسیم کیا۔ اور یسار چونکہ نماز پڑھتا تھا تو اس لیے اسے پیغمبر اکرمؐ کے حصے میں رکھ دیا۔ آپؐ نے پھر یسار کو آزاد کیا۔<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۳.</ref>
-==تاریخ==
+== داستان سیل عرم ==
-تاریخی مصادر نے غَزوہ قرقرۃ الکدر کو [[غزوہ سویق]] قرار دیا ہے۔<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۴؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۱-۱۸۲.</ref>بعض مورخین نے شوال، دوسری ہجری کو اس واقعے کی تاریخ قرار دیا ہے<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۴۳.</ref> جبکہ بعض نے محرم تین ہجری کو قرار دیا ہے۔<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۱۰؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۸۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref>رسول اللہ کا مدینہ سے نکل کر مدینہ واپس لوٹنے تک 15 دن لگے تھے۔<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۳.</ref>
+سیل عَرِم، سیل بزرگی که در شهر مَأرَب در [[یمن]]، بر اثر خراب‌شدن سد، اتفاق افتاد و منجر به ویران‌شدن شهر، باغ‌های میوه و مزارع شد.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> ابن قتیبه دینوری و علی بن حسین مسعودی، مورخان قرن سوم هجری، معتقدند [[قوم سبأ]] در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> به باور [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]]، سرزمین سبأ دارای باغ‌های زیبا و آبادی‌ها و نعمت‌های فراوان بوده و این نعمت‌ها، به واسطه استفاده از آب سد بوده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref>
+بر پایه برخی پژوهش‌ها و گزارش‌های تاریخی، سیل عرم در سال ۴۴۷ تا ۴۵۰ میلادی، یا ۴۰۰ سال قبل از ظهور [[اسلام]]، یا در قرن ششم میلادی رخ داده است.<ref>جعفریان، «نفوذ اسلام در یثرب»، ص۹۵؛ بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ۳۳۳.</ref> همچنین برخی منابع تاریخی، تصریح کرده‌اند که مردم شهر، پیش از سیل متفرق شدند و به [[عراق]]، [[شام]] و [[مدینه|یثرب]] مهاجرت کردند.<ref>منهاج سراج، طبقات ناصری، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۸۳.</ref>
+چنانکه مسعودی در [[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|مروج الذهب]] تصریح کرده، سد عرم مساحتی در حدود ۲۲ کیلومتر مربع داشته است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> سدّ مذکور، مشهور به سدّ مَأرَب یا عَرِم بوده است.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ش، ج۸، ص۶۰۶.</ref> مسعودی، ساخت این سد را به لقمان بن عاد بن عاد نسبت داده<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> و [[ابوالفتوح رازی]]، آن را ساختهٔ [[ملکه سبا|ملکه بلقیس]] دانسته است.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref>
+احتمالات مختلفی درباره معنای واژه عَرِم بیان شده است؛ از جمله اینکه عرم نام سیلی بوده که باعث خرابی شهر شده،<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۶۰.</ref> یا باران عظیمی که منجر به سیل شده،<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref> یا نام سدی که قوم سبأ بنا کرده بوده‌اند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref> همچنین عرم نام موشی دانسته شده که باعث خرابی سد مأرب شد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref> در احتمالی دیگر، عرم، نام آب سرخ‌رنگی دانسته شده که به عنوان [[عذاب الهی]] بر قوم سبأ نازل شد.<ref>بلاغی، حجة التفاسیر، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۴۶.</ref>
+== اشاره قرآن ==
+آیه ۱۶ [[سوره سبا]] در [[قرآن کریم]]، به ماجرای سیل عرم اشاره دارد. متن [[آیه]] چنین است:
+{{گفت و گو
+|عرض=۸۰
+|شکل بندی عنوان=line-height:200%; font-size:115%; font-weight: normal;
+|شکل بندی ستون راست=text-align:center; line-height:170%
+|شکل بندی آدرس=font-size:75%;
+|تورفتگی=۰
+|تراز=وسط
+|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%|لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ ۖ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٍ وَشِمَالٍ ۖ كُلُوا مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ ۚ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ ﴿۱۵﴾ فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ ﴿۱۶﴾}}
+|براى قوم سَبَأ در محل سکونتشان نشانه‌اى [از قدرت و رحمت الهى] بود: دو باغ از راست و چپ. [به آنان گفتیم:] «از روزى پروردگارتان بخورید و براى او شکرگزار باشید. شهرى پاک و پروردگارى آمرزنده.» (۱۵) پس [از خداوند] روىگرداندند. و ما بر آنان سیل [ویرانگر] عَرِم را فرستادیم و دو باغستان آنان را به دو باغ که میوه‌هاى تلخ و [درختان‌] شوره گز و اندکی از درخت سدر داشت، تبدیل کردیم. (۱۶)
+}}
+[[تفسیر قرآن|مفسران مسلمان]] در تفسیر آیه ۱۶ سوره سبأ، ماجرای سیل عرم را بیان و تفسیر کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۳-۵۹؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۳۳۱-۳۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۶۲-۳۶۸.</ref> بنا بر تفسیر [[ابوالفتوح رازی]]، از مفسران شیعه در قرن ششم هجری، [[خدا|خداوند]] ۱۳ [[نبوت|پیامبر]] برای [[هدایت تشریعی|هدایت]] قوم سبا فرستاد و مردم، پیامبری آنان را رد کرده و خداوند را انکار می‌کردند و آبادی‌ و نعمت‌های شهر را ناشی از برتری خود می‌دانسته‌اند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref> با توجه به معنای [[آیه]]، مفسران علت سیل عرم را [[کفران نعمت]] و ناسپاسی مردم بیان کرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۶۲-۳۶۸؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰.</ref> ابوالفتوح رازی و مکارم شیرازی، یک موش را مأمور خداوند برای خراب کردن سد عرم دانسته‌اند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۶۸.</ref> بر این اساس، وقوع سیل باعث شد دو باغ آبادی که تا پیش از آن در دو طرف شهر قرار گرفته بودند، تبدیل به دو باغ ویران و نمک‌زار شور شوند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۶۸.</ref> در کتب روایی، از جمله [[الکافی|کافی]] و [[مرآة العقول (کتاب)|مرآة العقول]]، ماجرای سیل عرم و علت عذاب الهی و چگونگی آن بیان شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۴؛ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۴۲۲-۴۲۴.</ref>
+== تحقیقات باستان‌شناسان ==
+بنابر تحقیق برخی از خاورشناسان و باستان‌شناسان در قرن ۱۹ میلادی، وقوع سیل عرم در شمال شرقی شهر صنعای کنونی که همان [[مأرب|مَأرَب]] بوده، رخ داده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۶۹؛ بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۱-۳۳۳؛ بلاغی، قصص قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۳۷۹.</ref> به باور محققان مذکور، سد عرم در ارتفاع ۱۱۶۰ متری از دریا و بر اساس پیشرفته‌ترین فنون مهندسی در زمان خود ساخته شده و از سال ۴۴۷ تا ۴۵۰میلادی، مورد هجوم سیل بوده و مردم به مرمت آن می‌پرداخته‌اند، ولی سرانجام در سال ۵۳۲ میلادی درهم شکسته شده است.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۱-۳۳۳.</ref> در نزدیکی محل سدّ، کتیبه‌ها، نقوش و خطوط فراوانی درباره تاریخچه [[قوم سبا]] و سیل عرم کشف شده است.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۱-۳۳۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۶۹.</ref> [[سید صدرالدین بلاغی]]، در کتاب خود، قصص قرآن، شرحی از حضور خاورشناسان و باستان‌شناسان در محل وقوع سیل عرم، ارائه کرده است.<ref>بلاغی، قصص قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۳۷۹.</ref>
 ==حوالہ جات==
 {{حوالہ جات2}}
+==مآخذ==
-==مآخذ==
+* ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
-* ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللہ، الاستیعاب فی معرفۃ الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲ء۔
+* بلاغی، عبدالحجة، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکثیر، قم، حکمت، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
-*ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰ء۔
+* بلاغی، صدرالدین، قصص قرآن، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۱ش.
-*ابن ہشام، عبدالملک، السیرۃ النبویہ، تصحیح: مصطفی سقا و ابراہیم ابیاری و عبد الحفظ شبلی، بیروت، دار المعرفۃ، بی‌تا.
+* بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
-*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف(ج۱)، تحقیق: محمد حمیداللہ، مصر ، دار المعارف، ۱۹۵۹ء۔
+* جعفریان، رسول، «نفوذ اسلام در یثرب»، مجلله میقات حج، نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارات، زمستان ۱۳۷۲ش.
-*حموی، یاقوت بن عبداللہ، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵ء۔
+* دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
-*مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق: محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹ء۔
+* سیوطی، عبدالرحمن، الدرالمنثور فی تفسیر بالماثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
-*واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدون جونس، المغازی، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹ء۔
+* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
-{{غزوہ‌ہا}}
+* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی و سید فضل الله یزدی طباطبایی، ج۸، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
+* طبری، محمد بن حریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۲ق.
+* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
+* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
+* مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی اخبار الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ق.
+* مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، قم، دارالهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
+* منهاج سراج، ابوعمر، طبقات ناصری، تحقیق عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۳ش.
+{{پیامبران در قرآن}}