"مصحف عثمانی" کے نسخوں کے درمیان فرق

مُصحَف، [[قرآن]] کے ناموں میں سے ہے تاریخی منابع کے مطابق یہ نام [[ابوبکر]] کے زمانے سے قرآن کے لئے استعمال ہونے لگا ہے۔<ref>حجتی، پژوہشی در تاریخ قرآن کریم، ۱۳۶۸ش، ص۴۲۶۔</ref> قرآنیات کے ماہرین کا کہنا ہے کہ قرآن کریم کو ایک ہی نسخے میں مرتب کرنے کا کام [[پیغمبر اسلامؐ]] کے زمانے سے ہی شروع ہو گیا تھا۔ قرآن کی [[آیہ|آیتوں]] اور [[سورت|سورتوں]] کا نام خود پیغمبر اکرمؐ نے مشخص فرمایا تھا؛ لیکن قرآن کو ایک کتاب کی شکل میں جمع کر کے سورتوں کو ترتیب دینے کا کام آپ کے بعد [[صحابہ]] نے انجام دئے؛<ref>سیوطی، الإتقان، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۰۲؛ معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۷۲تا۲۸۲۔</ref> اس طرح کی حضورؐ کی وفات کے بعد تمام اصحاب نے قرآن کی سورتوں کو جمع کرنا شروع کیا۔<ref>معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۴۔</ref> یوں بہت سارے مصحف وجود میں آگئے۔<ref>معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۴۔</ref> [[مصحف علی]]، مصحف [[عبداللہ بن مسعود]]، مصحف [[ابی بن کعب|اُبَیِّ بن کعب]]، مصحف [[ابوموسی اشعری]] اور مصحف [[مقداد بن اسود|مقداد بن اَسود]] ان میں زیادہ مشہور ہیں۔<ref>حجتی، پژوہشی در تاریخ قرآن کریم، ۱۳۶۸ش، ص۴۴۸۔</ref>

در خصوص زمان گردآوری مُصحَف عثمانی، اختلاف‌نظر ہست۔ ابن‌حَجَر عسقلانی مُحدِّث [[مذہب شافعی|شافعی‌مذہب]] قرن‌ہای ہشتم و نہم قمری، آن را در سال ۲۵ قمری دانستہ است؛<ref>معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۳۔</ref> اما بہ گفتہ ابن‌اثیر، مورخ قرن‌ہای ششم و ہفتم قمری، در سال ۳۰ قمری روی دادہ است۔<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۴۳۳؛ معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۳۔</ref> برخی از پژوہشگران [[علوم قرآنی]] با استناد بہ شواہدی، تدوین مصحف در سال ۳۰ قمری را نادرست شمردہ‌اند۔<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۴۳۳؛ معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ۳۴۴و۳۴۵۔</ref> ازجملۂ آن شواہد این است کہ سعید بن عاص، از اعضای گروہ تدوین مصحف عثمانی، از سال ۳۰ تا سال ۳۴ قمری در [[مدینہ]] حضور نداشتہ است۔<ref>معرفت، التمہید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ۳۴۴و۳۴۵؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۴۳۳۔</ref>