"خطبہ غدیر" کے نسخوں کے درمیان فرق

خطبہ غدیر (ماخذ دیکھیں)

نسخہ بمطابق 17:51، 27 جولائی 2016ء

419 بائٹ کا اضافہ ، 27 جولائی 2016ء

م

←‏قرائن داخلی

بصریویکی متن

Waziri

confirmed، templateeditor

5,869

ترامیم

@@ سطر 157: / سطر 157: @@
 =====قرائن داخلی=====
-'''* جملہ "الست اولی بکم من انفسکم" اور "من کنت مولاه" کا تقارن:'''<!--
+'''* جملہ "الست اولی بکم من انفسکم" اور "من کنت مولاه" کا تقارن:'''
-در این حدیث، پیامبر(ص) بر اولویت خویش بر مؤمنین نسبت به خودشان تصریح می‌فرماید. این سخن، بر اساس [[آیه]] شریفه«النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم»<ref>سوره احزاب، آیه۶</ref> است. اولویتی که در این آیه شریفه مطرح شده است، به معنای اولویت در سرپرستی امور مربوط به زندگی مؤمنان و همچنین اولویت در حکم کردن در مورد آنان نسبت به خودشان است. زمانی که اولویت وجود داشته باشد، یعنی قبول و اطاعت از حکم شخصی که نسبت به ما اولویت دارد، برای ما لازم است.<ref>طوسی، التبیان، ج۸، ص۳۱۷</ref> طبق نظر برخی مفسران، اولویت در این آیه، تمام امور [[دین]] و دنیای [[اسلام|مسلمانان]] را شامل می‌شود؛<ref>بیضاوی، ج۴، ص۲۲۵</ref><ref>زمخشری، ج۳، ص۵۲۳</ref>چرا که پیامبر(ص) مؤمنان را تنها به چیزی وا می‌دارد که صلاح دین و دنیای آنها را در پی داشته باشد.<ref>زمخشری، ج۳، ص۲۲۵</ref>
+اس حدیث میں پیغمبر اکرم(ص) نے مؤمنین کے جان و مال پر ان سے زیادہ پیغمبر کو الویت ہونے کے بارے میں تصریح فرمایا ہے۔ اس ملطب کی تائید قرآن کی آیت کے ذریعے بھی ہوا ہے۔ جہاں فرماتے ہیں:<font color=green>{{عربی|النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم}}</font> <ref>سورہ احزاب، آیت نمبر 6</ref> اس آیت میں جس اولویت اور برتری کی طرف اشارہ ہوا ہے اس سے مراد مؤمنین کی زندگی کے امور سے متعلق ہیں یعنی ان کی زندگی کے امور کے بارے میں حکم کرنے کا حق خود ان سے زیادہ پیغمبر کو حاصل ہے۔ جب کسی کو ہمارے بارے میں حکم کرنے کا حق اور الویت حاصل ہے تو ہم پر اس حکم کی اطاعت کرنا واجب ہے۔<ref>طوسی، التبیان، ج۸، ص۳۱۷</ref> بعض مفسرین کے مطابق اس آیت میں مذکور اولویت مؤمنین کی [[دین]] اور دنیا دونوں سے مربوط امور میں ہے۔<ref>بیضاوی، ج۴، ص۲۲۵</ref><ref>زمخشری، ج۳، ص۵۲۳</ref>کیونکہ پیغمبر اکرم(ص) مؤمنین کی دین اور دنیا دونوں سے مربوط امور کی اصلاح فرماتا ہے۔<ref>زمخشری، ج۳، ص۲۲۵</ref>
-بنابراین، تقارن این جمله-که به معنای اولویت در تصرف است- با اعلام ولایت حضرت علی(ع) در جمله من کنت مولاه...، نشان می‌دهد که مراد از مولی در فراز دوم نیز بیان اولویت علی(ع) در تصرف است.<ref>فخر رازی، ''الاربعین فی اصول الدین''، ج۲، ص۲۸۳</ref>
+پس اس جملے کا حضرت علی(ع) کی ولایت و امامت کے اعلان کے ساتھ مقارن ہونا اس بات کی دلیل ہے ہے حدیث کے دوسرے جملے میں موجود لفظ "مولا" بھی مؤمین کے امور میں خود ان سے زیادہ حضرت علی(ع) کی اولویت کو بیان کرتا ہے۔ <ref>فخر رازی، ''الاربعین فی اصول الدین''، ج۲، ص۲۸۳</ref>
-'''* جملات ابتدایی خطبه:'''
+'''* اس خطبے کے ابتدائی جملات:'''
-پیامبر(ص) در آغاز خطابه خود، از وفات خویش خبر می‌دهد و آنگاه از [[توحید]] می‌پرسد و اینکه آیا به [[رسالت]] خویش عمل نموده است.<ref>ابن اثیر، ''اسد الغابه''، ج۱، ص۴۳۹؛ یعقوب، ج۲، ص۱۱۸؛ ابن کثیر، ''البدایة و النهایة''، ج‌۷، ص۳۴۸۳۴۹؛ بلاذری، ''انساب الاشراف''، ج۲، ص۱۰۸.</ref> اینها همگی نشانه این هستند که حضرت به دنبال چاره‌جویی و ارائه راه حلی برای دوران پس از خویش هستند تا امت بی‌سرپرست نماند و زحمات طاقت فرسایی که در این سالها کشیده بودند به هدر نرود. گویی می‌خواهد [[خلافت|جانشینی]] تعیین کنند لایق و عالم تا زمام امور را پس از رحلت ایشان به دست بگیرد<ref>امینی، ''الغدیر''، ج۱، ص۶۵۷</ref> و [[آیه]] ۶۷ سوره مائده نیز قرینه‌ای بر این ادعاست.
+پیغمبر اکرم(ص) اس خطبے کی آغاز میں عنقریب اپنی رحلت کی خبر دیتے ہیں اس کے بعد [[توحید]] کے بارے میں سوال کرتے ہیں اور یہ پوچھتے ہیں کہ آیا میں نے اپنی [[رسالت]] اور ذمہ داری کو بخوبی انجام دیا یا نہیں؟ <ref>ابن اثیر، ''اسد الغابہ''، ج۱، ص۴۳۹؛ یعقوب، ج۲، ص۱۱۸؛ ابن کثیر، ''البدایۃ و النہایۃ''، ج‌۷، ص۳۴۸۳۴۹؛ بلاذری، ''انساب الاشراف''، ج۲، ص۱۰۸.</ref> یہ ساری باتیں اس بات کی نشانی ہے کہ پیغمبر اکرم(ص) امت کیلئے اپنے بعد کی زندگی میں کسی راہ حل اور چارہ جوئی کی تلاش میں ہے تاکہ امت بے سرپرست نہ رہے اور خود پیغمر اکرم(ص) نے سالوں سال جو زحمت اٹھائی ہے وہ ضایع نہ ہوجائے۔ گویا آپ  اپنا [[خلافت|جانشین]] تعیین کرنا چاہتے تھے تاکہ امت کے امور کی زمام اپنے  بعد ایک لایق اور تمام اسرار و رموز سے واقف ایک شخصیت کے حوالہ کرنا چاہتے تھے۔ <ref>امینی، ''الغدیر''، ج۱، ص۶۵۷</ref> اور سورہ مائدہ کی [[آیت]] نمبر67 نیز اسی مطلب پر واضح دلیل ہے۔
 =====قرائن خارجی=====
-{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[حسان بن ثابت]]:{{سخ}}{{شعر|ثلث}}{{ب| ینادیهم یوم الغدیر [[پیامبر(ص)|نبیهم]] | [[غدیر خم|بخم]] و أسمع بالرسول منادیا}}{{ب|فقال فمن [[ولایت|مولاکم]] و ولیکم | فقالوا و لم یبدوا هناک التعادیا}}{{ب| [[خدا|إلهک]] مولانا و أنت ولینا | و لم‌تر منا فی المقالة عاصیا}}{{ب| فقال له قم یا [[علی(ع)|علی]] فإننی |رضیتک من بعدی [[امامت|إماما]] و هادیا}}{{ب| فمن کنت مولاه فهذا ولیه| فکونوا له [[انصار|أنصار]] صدق موالیا}}{{ب| هناک دعا اللهم وال ولیه | و کن للذی عادی علیا معادیا}}{{پایان شعر}}{{سخ}}پیامبر، در روز غدیر به مسلمانان ندا کرد و گفت: نبی و مولای شما کیست؟{{سخ}} بدون هیچگونه درنگی گفتند: خداوند مولای ماست و تو پیامبر مائی{{سخ}} و از ما در این زمینه نافرمانی نخواهی دید پیغمبر اکرم به علی فرمود: برخیز که تو بعد از من پیشوای این خلقی{{سخ}} هر که من مولای اویم، علی مولای اوست و بر شماست که به راستی پیرو او باشید{{سخ}} در اینجا پیامبر [[دعا]] کرد که خداوندا! دوست دوستدار او و دشمن دشمنانش باش|تاریخ بایگانی || منبع = <small>سید رضی، ص۴۳</small> | تراز = چپ| عرض = ۳۰۰px |حاشیه= ۵px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه = | گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
+[[حسان بن ثابت]]:
-* تبریک و تهنیت [[عمر بن خطاب]] و [[ابوبکر]]:
+{{شعر2
+|ینادیہم یوم الغدیر [[نبی(ص)|نبیہم]] | [[غدیر خم|بخم]] و أسمع بالرسول منادیا
+|فقال فمن [[ولایت|مولاکم]] و ولیکم | فقالوا و لم یبدوا ہناک التعادیا
+|[[خدا|إلہک]] مولانا و أنت ولینا | و لم‌تر منا فی المقالۃ عاصیا
+| فقال لہ قم یا [[علی(ع)|علی]] فإننی |رضیتک من بعدی [[امامت|إماما]] و ہادیا
+| فمن کنت مولاہ فہذا ولیہ| فکونوا لہ [[انصار|أنصار]] صدق موالیا
+| ہناک دعا اللہم وال ولیہ | و کن للذی عادی علیا معادیا}}
-در برخی نقل‌های این حدیث بیان شده که پس از پایان خطبه، [[ابوبکر بن ابی قحافه|خلیفه اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] نزد [[امام علی(ع)]] آمد و [[ولایت]] را به ایشان تبریک گفتند.<ref>مناوی، ج۶، ص۲۱۷</ref> عمر بن خطاب به ایشان گفت:
+پیغمبر اکرم(ص) نے غدیر کے دن مسلمانوں سے کہا: تہمارا نبی اور مولا کون ہے؟
-«بَخٍّ بَخٍّ لَکَ یا ابنَ أبی طالب، أصبَحتَ مَولای و مَولی کُلِّ مُسلمٍ»:‌ای اباالحسن، گوارا باد بر تو، مولای من و هر مرد و زن مؤمن شدی.<ref>ابن حنبل، ''مسند احمد''، ج۴، ص۲۸۱.</ref><ref>ابن مغازلی، ''مناقب''، ج۱، ص۴۶؛ ابن کثیر، ''البدایة و النهایة''، ج۷، ص۳۴۹.</ref>
+سب نے فورا کہا: خداوند عالم ہمارا مولا اور آپ(ص) ہمارے نبی ہیں اور اس حوالے سے ہم سے کوئی نافرمانی نہیں دیکہو گے۔ اس موقع پر پیغمبر اکرم(ص) نے حضرت علی(ع) سے فرمایا: اٹھو میرے بعد تم اس امت کے مولا ہو۔ جس جس کا میں مولا ہوں اس کا یہ علی مولا ہے تمہیں چاہئے کہ اس کا حقیقی پیروکار بنیں۔
+اس موقع پر پیغمبر اکرم(ص) نے [[دعا]] فرمایا کہ خدایا! علی(ع) کے دوستوں سے دوستی اور اس کے دشمنوں سے دشمنی رکھ۔
-این نوع تبریک گفتن نشان می‌دهد که [[صحابه]] و مسلمانان صدر اسلام از کلمه مولی، معنای [[خلافت]] و اولویت در تصرف فهمیده بودند.<ref>امینی، ''الغدیر''، ج۱، ص۶۶۷.</ref>
+* [[عمر بن خطاب]] اور [[ابوبکر]] کا حضرت علی(ع) کو مبارک باد دینا:
-'''* شعر شاعران صدر اسلام:'''
+اس حدیث کے بعض راویوں نے نقل کیا ہے کہ اس خطبے کے آخر میں [[ابوبکر بن ابی قحافہ]] اور [[عمر بن خطاب]] نے [[امام علی(ع)]] کے پاس آکر انہیں [[ولایت]] اور امامت پر فائز ہونے پر مبارک باد دی۔<ref>مناوی، ج۶، ص۲۱۷</ref> عمر بن خطاب نے آپ(ع) سے کہا:
+{{عربی|بَخٍّ بَخٍّ لَکَ یا ابنَ أبی طالب، أصبَحتَ مَولای و مَولی کُلِّ مُسلمٍ}}:‌اے اباالحسن، آپ کو مبارک ہو آپ میرے اور تمام مسلمان مرد اور عورت کے مولا بن گئے ہو۔<ref>ابن حنبل، ''مسند احمد''، ج۴، ص۲۸۱.</ref><ref>ابن مغازلی، ''مناقب''، ج۱، ص۴۶؛ ابن کثیر، ''البدایۃ و النہایۃ''، ج۷، ص۳۴۹.</ref>
+[[اصحاب]] کا اس طرح حضرت علی(ع) کو مبارک باد دینا خود ایک واضح نشانی ہے کہ صدر اسلام کے مسلمان لفظ "مولا" سے [[خلافت]] اور اولی بالتصرف کے معنی سمجھتے تھے۔<ref>امینی، ''الغدیر''، ج۱، ص۶۶۷.</ref>
+'''* شعر شاعران صدر اسلام:'''<!--
 تعدادی از مسلمانان این واقعه را به شعر درآورده‌اند. اولین آنها، [[حسان بن ثابت]] بود. او که در آن مکان حضور داشته، از رسول خدا(ص) اجازه گرفت و در وصف این واقعه چند بیت سرود. در این ابیات، این واقعه به عنوان نصب شدن حضرت علی(ع) به عنوان امام و هادی امت دانسته شده است.<ref>طوسی، الاقتصاد، ص۳۵۱</ref><ref>سید رضی، ص۴۳</ref>