|
|
| سطر 1: |
سطر 1: |
| {{خانہ معلومات
| |
| |name = خانہ معلومات/دستاویز
| |
| |bodystyle =
| |
| |title = غرر الحکم و درر الکلم
| |
| |titlestyle =
| |
|
| |
|
| |image =
| |
| [[ملف:کتاب غرر الحکم.gif|تصغیر]]
| |
| |imagestyle =
| |
| |caption =
| |
| |captionstyle =
| |
| |headerstyle = background:#ccf;
| |
| |labelstyle = background:#ddf;
| |
| |datastyle =
| |
|
| |
| |header1 =
| |
| |label1 = مؤلف
| |
| |data1 = [[ابوالفتح آمِدی]]
| |
| |label2 = زبان
| |
| |data2 = عربی
| |
| |label3 = موضوع
| |
| |data3 = حدیثی
| |
| |label4 = تعداد جلد
| |
| |data4 = 1
| |
| |label5 = ناشر
| |
| |data5 = دار الکتاب الاسلامی
| |
| |label6 = محل نشر
| |
| |data6 = [[قم]]
| |
| |label7 = تاریخ نشر
| |
| |data7 =
| |
| }}
| |
|
| |
| '''غُرَرُ الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم''' (=برترین نصیحتیں اور الفاظ کے موتی) ایک ایسی کتاب ہے جو [[حضرت علی(ع)]] کے 10760 [[حدیث|احادیث]] میں مشتمل ہے جسے [[پانجویں صدی]] ہجری کے مشہور شیعہ عالم دین [[ابوالفتح آمدی|ابوالفَتح آمدِی]] نے تألیف فرمایا ہے۔ یہ کتاب مشہور شیعہ حدیثی کتابوں میں سے ہے جس میں مصنف نے احادیث کو حروف تہجی کے ترتیب سے جمع کیا ہے۔ اب تک اس کتاب کے کئی ترجمے، خلاصے اور موضوعی فہرست منظر عام پر آچکی ہے۔
| |
| ==مؤلف==
| |
| {{اصلی|ابوالفتح آمدی}}
| |
| اس کتاب کے مؤلف [[ابوالفتح آمدی]] (متوفای ۵۱۰ق.) جن کا اصل پورا نام قاضی ناصح الدین ابوالفتح عبدالواحد بن محمدبن عبدالواحد تمیمی آمِدی ہے۔<ref>تہرانی، ''الذریعه الی تصانیف الشیعه''، ج۱۶، ص۳۸.</ref> آپ قاضی تھے اور شہر [[آمد|آمِد]] میں منصب قضاوت پر منصوب تھے۔ <ref>امین، سیدحسن، ''مستدرکات أعیان الشیعۃ''، ج۶، ص۳۲۶.</ref> آپ کی زندگی کے بارے میں زیادہ معلومات منابع میں موجود نہیں ہے۔
| |
| انہوں نے ایک اور کتاب بنام ''[[جواہر الکلام فی الحکم و الاحکام من قصۃ سید الانام]]'' تالیف کی ہے۔<ref>افندی، ''ریاض العلماء''، ج۳، ص۲۸۴.</ref>
| |
|
| |
| ===مذهب مؤلف===<!--
| |
| برخی با استناد به اینکه وی در آغاز شرح خود، [[علی(ع)]] را با «کرم الله وجهه» میستاید، او را غیر شیعی دانستهاند؛ اما [[میرزا عبدالله افندی]]،<ref>افندی، ''ریاض العلماء''، ج۳، ص۲۸۱.</ref> [[ابن شهر آشوب]]<ref>ابن شهر آشوب، ''معالم العلماء''، ص۸۱.</ref> و [[علامه مجلسی]]<ref>مجلسی، ''بحار الأنوار''، ج۱، ص۳۴.</ref> او را [[محدث|مُحدِّث]] [[شیعه دوازده امامی|امامی شیعی]] میدانند.
| |
|
| |
| میرزا عبدالله افندی آن عبارت را ناشی از [[تقیه]]، یا تصرف کاتبان و ناسخان میداند.<ref>افندی، ''ریاض العلماء''، ج۳، ص۲۸۱.</ref> [[محدث نوری]] با چند دلیل اثبات میکند که وی شیعه است. <ref>نوری، ''خاتمة المستدرک''، ج۳، ص۹۱-۹۶.</ref>
| |
|
| |
| ==محتوا و ساختار کتاب==
| |
| {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقلقول = '''امام علی(ع)''': {{عربی| بِحُسنِ الاَخلاقِ يَطيبُ العَيشُ|ترجمه=به اخلاق نیکوست که زندگی نیکو میشود.}} |تاریخ بایگانی |
| |
| | منبع = <small>[[[http://www.hadithcity.com/Hadith.aspx?id=3484 غرر الحکم]]] .</small> | تراز = چپ| عرض = 230px | اندازه خط = 14px|رنگ پسزمینه=#D3F5D7| گیومه نقلقول = | تراز منبع = چپ}}
| |
| این کتاب حاوی ۱۰۷۶۰ [[حدیث]] کوتاه از [[امام علی(ع)]] است که آمِدی از کتابهایی مانند ''[[نهج البلاغه]]''، [[مائة کلمة (کتاب)|''مائة کلمة'']] [[جاحظ]]، ''[[تحف العقول]]'' و ''[[دستور معالم الحکم]]'' گرد آورده است. وی این احادیث را با نظر به نخستین کلمۀ حدیث و به ترتیب حروف الفبا در ۹۱ باب سامان داده است. برای آسانشدن یافتن یک روایت در موضوعی خاص، این اثر در چاپهای جدید به صورت ترتیب موضوعی تدوین شده است.
| |
|
| |
| [[روایت|روایات]] ''غرر الحکم'' از نظر موضوعی عام است و شامل روایات اعتقادی، اخلاقی، عبادی، اجتماعی و سیاسی میشود. این روایات بدون [[سند روایت|سند]] آورده شدهاند. نویسنده در مقدمه کتاب میگوید خودش سندها را حذف کرده است.<ref>آمدی، ''غرر الحکم''، مقدمه.</ref> ناصر مکارم شیرازی گوید: روایات این کتاب به دلیل سند نداشتن قابل استناد نیست.<ref>مکارم شیرازی، ''انوار الفقاهه''، کتاب البیع، ص۴۶۵.</ref>
| |
|
| |
| ==انگیزه نگارش ==
| |
| مؤلف آنگونه که در آغاز کتاب میگوید، پس از آنکه کتاب ''[[مائه کلمه]]'' (صد کلمه) [[جاحظ]] را میبیند، تصمیم میگیرد کتابی مشتمل بر سخنان [[امیرالمؤمنین]](ع) تدوین کند. مؤلف همچنین جاحظ را به سبب اینکه فقط همین تعداد اندک (صد کلمه) را گرد آورده، نکوهش میکند و سپس میگوید:
| |
| ::من با همه گرفتاری خاطر، و کوتاهی از رتبه اهل کمال، در حالی که به عجز و ناتوانی از دریافت آنچه که فضلای صدر اول خواسته و در آن راه قدم نهادهاند، و کوتاه دستی خویش را از گردیدن در میدانشان و کم وزنی خود را در میزانشان میدانم و اعتراف دارم، با این حال همت گماشتم تا آنجا که تیررس فکر من است، از سخنان آن حضرت گرد آورم.<ref>آمدی، ''غرر الحکم''، مقدمه کتاب.</ref>
| |
|
| |
| ==نسخههای خطی کتاب==
| |
| #نسخه شماره ۱۱۶۸ [[کتابخانه آستان قدس رضوی]] که در سال ۵۱۷ ق. استنساخ شده است (قدیمیترین نسخه).
| |
| #نسخه [[کتابخانه حاج حسین ملک]] که در سال ۷۱۷ به پایان رسیده است.
| |
| #نسخه شماره ۱۸۶ کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] که در سال ۹۶۱ ق. نگاشته شده است.
| |
| #نسخه کتابخانه [[مدرسه عالی شهید مطهری]] که تاریخ اتمامش ماه [[رمضان]] ۹۹۵ ق. است.
| |
| #نسخه کتابخانه [[مجلس شورای اسلامی]] که بدون تاریخ است.
| |
| نسخههای خطی زیبای دیگری در [[قم]] و [[اصفهان]]، وجود دارد.
| |
|
| |
| ==نسخههای چاپی==
| |
| {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقلقول = '''امام علی(ع)''': {{عربی| تَهويِنُ الذَّنبِ اَعظَمُ مِن رُكُوبِ الذِّنبِ|ترجمه=کوچک انگاشتن گناه، از ارتکاب گناه بزرگتر است. }} |تاریخ بایگانی |
| |
| | منبع = <small>[[[http://www.hadithcity.com/Hadith.aspx?id=3484 غرر الحکم]]] .</small> | تراز = چپ| عرض = 230px | اندازه خط = 14px|رنگ پسزمینه=#D3F5D7| گیومه نقلقول = | تراز منبع = چپ}}
| |
| #نسخه چاپ [[هندوستان]] در سال۱۲۸۰ ق.
| |
| #نسخه چاپ مطبعةالعرفان [[صیدا]] در سال ۱۳۴۹ق.
| |
| #نسخه چاپ [[ایران]] درسال ۱۳۷۵ ق.
| |
| از آن پس، این کتاب بارها توسط ناشران مختلف چاپ شده است.
| |
|
| |
| ==ترجمهها==
| |
| # ''[[اصداف الدرر]]'' از [[ملاعبدالکریم بن محمد یحیی]]. وی معاصر [[شاه سلطان حسین صفوی]] بود و کتابش، ترجمه کامل متن ''غرر الحکم'' است.
| |
| # ''ترجمه غرر الحکم'' از [[آقا جمال خوانساری]].
| |
| # ''ترجمه غرر الحکم''. این اثر به خط درویش مصطفی روحی نگارش یافته است. نسخه آن، ضمن مجموعه ۳۷۸۰ کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. این نسخه تاریخ و نام مترجم را ندارد.
| |
| # ''ترجمه غرر الحکم'' از [[شیخ زین العابدین]] (احتمالا فرزند [[حاج محمد کریم خان شیخی کرمانی]]).
| |
| # ''ترجمه غرر الحکم'' از [[میرزا محسن خوشنویس اردبیلی]] (متخلص به حالی).
| |
| # ''ترجمه غرر الحکم'' از [[محمد علی انصاری قمی]].
| |
|
| |
| ==شرحها==
| |
| {{امام علی}}
| |
| تنها شرح موجود بر ''غرر الحکم''، شرح [[آقا جمال خوانساری]] است که به خواست [[شاه سلطان حسین صفوی]] نگارش یافت. این شرح علاوه بر توضیح مفهومی و ترجمه لغوی [[حدیث|احادیث]]، آکنده از فواید گوناگون [[علم کلام|کلامی]]، حدیثی، ادبی، [[اخلاق]]ی، [[تفسیر]]ی، [[فقه]]ی، [[فلسفه|فلسفی]] و... است.
| |
|
| |
| این کتاب را انتشارات [[دانشگاه تهران]] با مقدمه، تصحیح و تعلیق [[سید جلال الدین محدث ارموی|سیدجلالالدین مُحدِّث اُرمَوی]] چاپ کرده است.
| |
|
| |
| ==تکملهها==
| |
|
| |
| # ''[[عیون الحکم و المواعظ و ذخیرة المتعظ و الواعظ]]'' نوشته کافی الدین ابوالحسن علی بن محمد بن حسن بن ابی نزال لیثی واسطی، معروف به [[ابن شرفیه]] از علمای قرن ششم هجری.
| |
| # ''[[الجواهر العلیة فی الکلمات العلویة]]'' نوشته [[علی بغدادی]]. این کتاب به ترتیب حروف الفبا نوشته شده است.
| |
| # ''[[الحکم من کلام الامام أمیرالمؤمنین علی علیهالسلام]]''. این کتاب را گروه حدیث [[بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی]]، زیر نظر [[کاظم مدیرشانه چی]] تدوین و در دو مجلد در سال ۱۴۱۷ ق/ ۱۳۷۶ ش چاپ کرده است.
| |
|
| |
| == تلخیصها==
| |
| {{ستون-شروع}}
| |
| # ''[[شرح صد کلمه قصار]]'' تألیف حاج [[شیخ عباس قمی]].
| |
| # ''[[کلمات علیه غراء]]'' تألیف [[مکتبی شیرازی]].
| |
| # ''[[حقیقت نامه]]'' نوشته [[جهانگیر خان ناظم الملک ضیایی]]. این کتاب، منظومهای فارسی شامل بخشی از کلمات قصار [[حضرت علی (ع)]] است و به سال ۱۳۳۱ ق، در [[استانبول]] چاپ شد.
| |
| # ''چهل حدیث حضرت علی علیهالسلام'' اثر [[حسین بن یوسف الدین هروی]].
| |
| # ''[[منتخب الغرر]]'' اثر [[سید زین العابدین بن ابی القاسم طباطبایی]].
| |
| # ''[[الأمثال و الحکم المنتخب من غررالحکم]]''.
| |
| # ''[[نظم الغرر و الدرر]]'' به قلم [[شیخ ابراهیم بن شهاب الدین احمد تبریزی حصفکی]]، معروف به [[ابن الملا]]، از علمای شهر [[حلب]].
| |
| # ''[[ابواب الحکم]]'' اثر [[کمال الدوله محمد حسن میرزای قاجار]].
| |
| # ''کلمات قصار'' اثر [[احمد علی سپهر]].
| |
| # ''[[محفظة الأنوار فی شرح بعض کلمات القصار]]'' نوشته [[سید عبدالله بلادی بوشهری]].
| |
| # ''[[شکوفه های خرد یا سخنان علی علیهالسلام]]'' نوشته [[ابوالقاسم حالت]].وی احادیثی از حضرت علی علیهالسلام را به فارسی و انگلیسی ترجمه کرده و هر کدام را در قالب یک رباعی درآورده است. این کتاب، در تهران به چاپ رسیده است.
| |
| # ''هزار حدیث از امام علی علیهالسلام'' نوشته [[کاظمی خلخالی]].
| |
| # ''تلخیص غرر الحکم'' اثر [[سید ابوالقاسم مرعشی]].
| |
| # ''[[حلیةالصالحین فی شرح کلمات امیرالمؤمنین علیهالسلام]]'' اثر [[ملاحیدر علی بن محمد علی هندی]].
| |
| # ''[[منتخب الغرر]]'' اثر [[فضل الله کمپانی]].
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
| ==فهرستهای موضوعی==
| |
| نام برخی از کتابهایی که احادیث غرر الحکم را از نظر موضوعی دستهبندی کردهاند:
| |
| # ''فهرست موضوعی غرر الحکم'' اثر [[میر جلال الدین محدث ارموی]].
| |
| # ''فهرست موضوعی غرر الحکم'' اثر [[ناصرالدین انصاری قمی]].
| |
| # ''[[تصنیف غررالحکم]]'' تألیف [[مصطفی درایتی]] و [[حسین درایتی]].
| |
| # ''جلوههای حکمت'' اثر [[سید اصغر ناظم زاده قمی]].
| |
| # ''هدایة العلم'' نوشته [[سید حسین شیخ الاسلامی تویسرکانی]].
| |
| # ''فهرست موضوعی نهج البلاغه و غرر الحکم'' تألیف [[علیرضا برازش]].
| |
| # ''[[نظم الغرر و نضد الدرر]]'' از [[ملاعبدالکریم بن محمد یحیی بن محمد رفیع قزوینی]]، معاصر [[شاه سلطان حسین صفوی]].
| |
|
| |
| ==مُعجَمها==
| |
| # ''[[معجم الفاظ غررالحکم و درر الکلم]]'' تألیف مصطفی درایتی.
| |
| # ''[[المعجم المفهرس لألفاظ غرر الحکم و درر الکلم]]'' نوشته علیرضا برازش.
| |
| -->
| |
| == حوالہ جات==
| |
| {{حوالہ جات|2}}
| |
|
| |
| == مآخذ ==
| |
|
| |
| *ابن شہر آشوب، رشید الدین محمد بن علی، ''معالم العلماء''، نجف: منشورات المطبعۃ الحیدریۃ، ۱۳۸۰ق.
| |
| *افندی، میرزا عبداللہ، ''ریاض العلماء و حیاض الفضلاء''، قم: مطبعہ الخیام، ۱۴۰۱ق.
| |
| *امین، سید حسن، ''مستدرکات أعیان الشیعۃ''، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ ق.
| |
| *تہرانی، آقا بزرگ، ''الذریعۃ الی تصانیف الشیعۃ''، قم: اسماعیلیان قم و کتابخانہ اسلامیہ تہران، ۱۴۰۸ ق.
| |
| *مجلسی، محمدباقر، ''بحار الانوار''، بیروت: مؤسسۃ الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
| |
| *مکارم شیرازی، ناصر، ''انوار الفقاہہ (کتاب البیع) ''، قم: انتشارات مدرسۃ الإمام علی بن أبی طالب علیہ السلام، ۱۴۲۵ ق.
| |
| *نوری، محدث، میرزا حسین، ''خاتمہ المستدرک''، قم: مؤسسہ آل البیت علیہم السلام، ۱۴۱۷ق.
| |
|
| |
|
| |
| ==بیرونی روابط==
| |
| * این مقاله از [http://imamalinet.net/old/per/a/ae/ae10.htm دانشنامہ امام علی]
| |
| * [http://www.hadithcity.com/Question.aspx?id=708 شہر حدیث- غرر الحکم و درر الکلم]
| |
| * [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/14425 متن کتاب غرر الحکم و درر الکلم- کتابخانہ دیجیتال نور]
| |
| * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426135335-3094-5.pdf نگاہی بہ شرح آقاجمال خوانساری بر«غرر الحکم»]
| |
| * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426135338-3094-8.pdf کتابشناسی «غرر الحکم و درر الکلم»]
| |
|
| |
|
| |
| {{امام علی (ع)}}
| |
| {{نہج البلاغہ}}
| |
| [[fa:غرر الحكم ودرر الكلم (كتاب)]]
| |
| [[ar:غرر الحكم ودرر الكلم (كتاب)]]
| |
| [[en:Ghurar al-hikam (book)]]
| |
| [[tr:Gureru'l Hikem ve Dureru'l Kelim (Kitap)]]
| |
| [[id:Ghurar al-Hikam]]
| |
|
| |
| [[رده:کتابهای حدیثی شیعه قرن5(قمری)]]
| |
| [[رده:امام علی]]
| |
