"ازواج امام حسنؑ" کے نسخوں کے درمیان فرق

اسی طرح امام حسنؑ کے ان تمام زوجات کے اسامی کا تاریخی منابع میں ذکر نہ ہونا بھی اس نسبت کے خلاف واقع ہونے کی دلیل ہے اور دوسری طرف سے امام حسنؑ کی اولاد کی تعداد نیز سماجی امور میں آپ کی مشارکت نیز اس نسب کے ناروا ہونے کی نشانیوں میں سے ہیں۔

==ازواج کا نام==<!--

 

برخی منابع با نسبت دادن ازدواج‌ها و طلاق‌های زیاد به امام حسن(ع)، او را «مِطلاق» (بسیار طلاق‌دهنده) خوانده‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبرى، ۱۴۱۴ق، الطبقة الخامسه۱، ص۲۹۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۵.</ref> در این منابع تعداد همسران وی ۷۰،<ref> ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۸.</ref>۹۰ <ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، دارالفکر، ج۱۳، ص۲۴۹.</ref>۲۰۰<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۷۴.</ref>و ۲۵۰<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۰.</ref> مورد ذکر شده است. به گفته [[مادلونگ]] نخستین کسی که شایع کرد امام حسن(ع) ۹۰ همسر داشته، «محمد بن کلبی» بوده و این عدد را «مدائنی» (درگذشته ۲۲۵ق) ساخته است. با این حال کلبی تنها از یازده زن نام برده که ازدواج پنج تن از آنان با امام حسن(ع) مشکوک است.<ref>مادلونگ، جانشینى محمد، ۱۳۷۷ش، ص۵۱۴-۵۱۵.</ref>  

بر پایه گزارش‌های منابع مذکور، امام علی(ع) از ازدواج‌ها و طلاق‌های‌ مکرّر‌ امام‌ حسن(ع)، اظهار نگرانی کرده<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۵.</ref> و به همین علت از مردم [[کوفه]] خواست که به او‌ زن ندهند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، دارالفکر، ج۱۳، ص۲۴۹.</ref> [[باقرشریف قرشی]] محقق شیعه، این اخبار را برساخته [[عباسیان]] با هدف مقابله با [[سادات حسنی]] دانسته است.<ref>قرشی‏، حیاة الامام الحسن بن على، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۵۳-۴۵۴.</ref> به گزارش منابع تاریخی، [[منصور عباسی]] هنگامی که [[عبدالله بن حسن مثنی|عبدالله محض]] نواده امام حسن(ع) را به دلیل آشکار نکردن مخفیگاه فرزندش [[محمد بن عبدالله بن حسن|نفس زکیه]] که علیه منصور قیام کرده بود، زندانی کرد، این مطلب را مطرح کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۹۳؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۰۰.</ref>از این رو برخی از نویسندگان گفته‌اند این ادعا نخستین‌بار توسط منصور دوانیقی مطرح شد.<ref>تقی‌زاده داوری، تصویر امامان شیعه در دائره المعارف اسلام(ترجمه و نقد)، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۳.</ref> و اگر چنین گزارش‌هایی صحیح بود امویان در زمان حیات امام حسن(ع) علیه او از آنها استفاده می‌کردند.<ref> واردی، «پاسخ به شبهه مطلاق بودن امام حسن(ع)»، ص۴۲۳-۴۲۴.</ref>   

همچنین به گفته برخی از نویسندگان راوی اصلی گزارش‌های مذکور، ابوالحسن مدائنی، ابوعبدالله واقدی، ابوطالب مکی و... از مورخان اهل سنت در [[عباسیان|دوره عباسیان]] هستند که این گزارش‌ها را از روی دشمنی یا خوش‌باوری نقل کرده‌اند و از طریق آنها به منابع شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به:‌ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۶؛ بن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۰.</ref> نیز راه یافته است با اینکه به گفته عالمان اهل سنت روایات این افراد قابل اعتماد نیست.<ref> واردی، «پاسخ به شبهه مطلاق بودن امام حسن(ع)»، ص۴۲۴-۴۳۱.</ref>   

همچنین ذکر نشدن اسامی همسران امام حسن(ع)،<ref>واردی، «پاسخ به شبهه مطلاق بودن امام حسن(ع)»، ص۴۳۸.</ref> متناسب نبودن تعداد همسران و تعداد فرزندان امام،<ref>تقی‌زاده داوری، تصویر امامان شیعه در دائره المعارف اسلام(ترجمه و نقد)، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۷.</ref> و اشتغال امام حسن به فعالیت‌های اجتماعی و امور دینی را با کثرت ازدواج‌های او سازگار نمی‌دانند.<ref>واردی، «پاسخ به شبهه مطلاق بودن امام حسن(ع)»، ج۳، ص۴۳۹-۴۴۰.</ref>

*ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، الطائف، مکتبة الصدیق، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.

*ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.

*ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق حسن بن احمد و حسن بن هلال، دارالفکر، بی‌تا.

*ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.

*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف(ج۳)، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.

*تقی‌زاده داوری، محمود، تصویر امامان شیعه در دائره المعارف اسلام(ترجمه و نقد)، انتشارات شیعه‌شناسی، ۱۳۸۵ش.

*زمانی، احمد، حقایق پنهان، پژوهشی در زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی(ع)، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۰ش.

*شوشتری، محمدتقی، رسالة في تواريخ النبی و الآل، قم، جامعه مدرسين‏، ۱۴۲۳ق.

*طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۹۶۷م/۱۳۸۷ق.

*قرشی، باقرشریف، حیاة الامام الحسن بن على، بیروت، دارالبلاغة، ۱۴۱۳ق.

*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر آخوندی و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.

*مادلونگ، ویلفرد، ترجمه احمد نمایی و دیگران، جانشینی حضرت محمد، مشهد، آستان قدس رضوی: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۷ش.

*مسعودی، علی بن حسن، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.

*مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بورسعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.

*واردی، سید تقی، «پاسخ به شبهه مطلاق بودن امام حسن(ع)»، در مجموعه مقالات همایش بین‌المللی سبط النبی(ج۳)، قم، مجمع جهانی اهل‌بیت، ۱۳۹۳ش.

==پیوند به بیرون==

*[http://ensani.ir/fa/article/261084  نقد و بررسی روایات مربوط به مطلاق بودن امام حسن(ع)]

*[http://www.shiitestudies.com/article_32980.html تطورشناسی حدیثِ مطلاق امام حسن مجتبی در منابع شیعه]