"آیت انفال" کے نسخوں کے درمیان فرق

== انفال کے معنی ==<!--

[[علامه طباطبایی]] و [[مکارم شیرازی]]، از مفسران شیعه، معتقدند که انفال شامل همه اموالی می‌شود که مالک خصوصی ندارد و صاحب آنها [[خداوند]]،‌ [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه|جانشینانش]] هستند.<ref>علامه طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۸۱.</ref> بر این اساس غنائم جنگی از مصادیق انفال محسوب می‌شود.<ref>علامه طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۸۱.</ref>

[[ملا فتح‌الله کاشانی]]، مفسر شیعه قرن دهم هجری که در دوران [[صفویان|حکومت صفویه]] می‌زیست، در [[منهج الصادقین فی الزام المخالفین (کتاب)|تفسیر منهج الصادقین]] انفال و نفل را به معنای [[غنائم جنگی]] دانسته و غنیمت‌های مذکور را هدیه خدا به مجاهدان تلقی کرده و گفته که این هدیه به دلیل آنکه اضافه بر فرائض و [[واجبات]] است، نفل یا انفال خوانده شده است.<ref>قمی کاشانی، منهج الصادقین،‌ ۱۳۳۰ش، ج۴، ص۱۶۷.</ref>

انفال جمع نفل به معنای زیاده بر چیزی است؛ از این رو به هر چیزی که زیاده بر اصل خود باشد نفل یا نافله گفته می‌شود، مثلاً به [[نماز|نماز‌هایی]] که قبل یا بعد از [[نمازهای واجب|نماز‌های واجب]] خوانده می‌شود به دلیل اینکه اضافه بر [[واجب|واجبات]] هستند [[نافله]] گفته می‌شود.<ref>شیخ طوسی، التبیان،‌ بیروت،‌ ج۵، ص۷۳؛ علامه طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۸۱.</ref>

== شأن نزول ==

در تفاسیر شیعه درباره اینکه آیه انفال در چه شرایطی نازل شده و [[اسباب نزول|شأن نزول]] آن چیست، دو دیدگاه وجود دارد؛ بیشتر تفاسیرْ شأن نزول آیه را اختلاف مسلمانان بر سر دستیابی به سهم بیشتر دانسته‌اند و تفاسیر معدودی نیز به تمایل عده‌ای از [[مهاجران]] برای نپرداختن خمس اموال خود اشاره کرده‌اند:

* بنابر تفسیر [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی]]، [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]]، تألیف [[شیخ طوسی]]، [[منهج الصادقین فی الزام المخالفین (کتاب)|تفسیر منهج الصادقین]]، اثر [[ملافتح‌الله کاشانی]]، و [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]]، نوشته [[مکارم شیرازی]]، [[آیه]] مذکور درباره غنائم [[غزوه بدر|جنگ بدر]] است و پس از آن نازل شد که گروهی از مسلمانان [[مهاجرین|مهاجر]] و [[انصار]]، برای دستیابی به غنائم دچار اختلاف شدند و هر کدام در پی گرفتن سهم بیشتری بودند و برای حل مسئله نزد پیامبر(ص) رفتند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۶؛ شیخ طوسی، التبیان،‌ بیروت،‌ ج۵، ص۷۲؛ قمی کاشانی، منهج الصادقین،‌ ۱۳۳۰ش، ج۴، ص۱۶۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۸۰.</ref>

* بنابر شأن نزولی که تنها در دو کتاب مجمع البیان طبرسی و التبیان شیخ طوسی آورده شده، آیه انفال پس از آن نازل شد که عده‌ای از مهاجران قصد داشتند خمس اموال خود را پرداخت نکنند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۷؛ طوسی، التبیان،‌ بیروت،‌ ج۵، ص۷۲.</ref>

== عدم پذیرش نَسخ با آیه خمس ==

بر اساس آنچه [[شیخ طوسی]] در [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر تبیان]] گزارش کرده است، پاره‌ای از مفسران [[اهل سنت]] از جمله [[مجاهد بن جبر]] (۲۱-۱۰۴ق) از شاگردان [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در تفسیر قرآن، و ابوعلی جبایی (۲۳۵-۳۰۳ق)، متکلم معتزلی، بر آن بوده‌اند که آیه اول سوره انفال، با [[آیه خمس]] نَسخ شده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۵، ص۷۳-۷۴.</ref> با این حال دیگر مفسران شیعه و سنی از پذیرش حکم [[نسخ]] درباره آیه انفال خودداری کرده‌اند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۵، ص۷۴.</ref>  

شیخ طوسی نسخ آیه انفال را نپذیرفته است، چرا که معتقد است پذیرفتن نسخ نیازمند دلیل است و علاوه بر آن، میان آیه انفال و آیه خمس هم تنافی و تضادی وجود ندارد که لازم باشد دومی را منسوخ بپنداریم.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۵، ص۷۴.</ref> مفسرانی مانند [[فضل بن حسن طبرسی]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]] نیز تنافی میان دو آیه را نپذیرفته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۸؛ طوسی، التبیان،‌ بیروت،‌ ج۵، ص۷۳-۷۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۸۱-۸۲، طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۹-۱۰.</ref>  

[[علامه طباطبایی]] معتقد است که آیه ۴۱ سوره انفال که به آیه خمس مشهور شده است، تبیین و تفسیر آیه اول سوره انفال است؛ چرا که در آیه اول، ابهام درباره ملکیت [[انفال]] حل شده است: بدین صورت که هیچ‌کس مالک انفال نیست و انفال که غنائم جنگی یکی از موارد آن است، متعلق به خداوند و رسولش دانسته شده است، اما در آیه ۴۱، در چهار-پنجم غنائم اجازه تصرف به مسلمانان داده شده و یک‌پنجم آن نیز به خدا و رسولش اختصاص داده شده است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۹-۱۰.</ref> به نظر طباطبایی، با چنین تفسیری هیچ تضاد و ابهامی درباره محتوای این دو آیه به وجود نمی‌آید تا اعتقاد به [[نسخ]] لازم شود.<ref>علامه طباطبایی، المیزان،‌ ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۹-۱۰.</ref>